ماه رجب در کلام علما، مراجع تقلید و بزرگان دین

ماه رجب از ماههای پرفضیلت الهی است که در عظمت آن در روایات مطالب فراوانی آمده است و علما، مراجع تقلید و بزرگان دین نیز بسیار روی این ماه باعظمت تاکید کرده اند.
عظمت و فضیلت بسیار زیاد ماه رجب که در کلام ائمه معصومین علیهم السلام به صورت فراوان می توان ملاحظه کرد باعث شده، این ماه عارفان و پویندگان راه حق، از فرصتهایی چون ماه رجب، مثل دری گرانبها و قیمتی مراقبت کنند و به راحتی از آن نگذرند و با استفاده از شبها و روزهای آن، در انس بیشتر با خداوند بکوشند. در این گزارش به گوشه ای مراقبتها و فضیلتهای ماه رجب از نگاه علما و بزرگان دین می پردازیم:

آیت الله العظمی میرزا جواد ملکی تبریزی
مرحوم میرزا جوادآقا ملکی تبریزی، استاد بزرگ اخلاق و عرفان، در کتاب شریف و ارجمند المراقبات درباره دلایل شرافت ماه رجب، می‌‏نویسد: «ماه رجب، یکی از ماه‏های حرام می‏‌باشد و از اوقات دعاست.[این ماه] حتی در زمان جاهلیت نیز به این مطلب مشهور بوده و مردم آن زمان منتظر این ماه بودند تا در آن دعا کنند. هم‏چنین این ماه، ماهِ امیرالمؤمنین علیه السلام است، چنان‏چه طبق روایات شعبان ماهِ رسول خدا و رمضان ماه خدای متعال می‏‌باشد».

آیت الله العظمی قاضی طباطبایی:
مرحوم آیت الله العظمی قاضی طباطبایی به شاگردان خود در ماههای رجب، شعبان و رمضان این توصیه ها را می کردند:
اول: بر شما باد به اینکه نمازهای فریضۀ خود را با نوافل آن که مجموعاً پنجاه و یک رکعت5 است، در بهترین اوقاتشان انجام دهید؛ و اگر نتوانستید چهل و چهار رکعت6 آنرا بجا بیاورید. چنانچه باز هم شواغل دنیا شما را بازداشت، حتماً نافلۀ ظهر را که به او «صلوة أوّابین» می گویند، انجام بدهید. و نماز ظهر را هم در وقت فضیلت انجام دهید که در قرآن بدان تأکید شده و مراد از صلوة وُسطی» همان نماز ظهر است.

دوم: امّا در مورد نافلۀ شب بخصوص باید بدانید که: انجام دادن آن در نظر مؤمنین و سالکان حضرت معبود از واجبات است و هیچ چاره ای جز أتیان آن نیست! و تعجّب است از کسانی که قصد رسیدن به مرتبه‌ای از مراتب کمال را داشته ولی به قیام شب و انجام نوافل آن بی‌توجّه هستند! و ما هیچگاه ندیده و نشنیده‌ایم که احدی به یک مرحله و مرتبه ای از کمال راه یافته باشد مگر بواسطۀ برپاداری نماز شب.

سوم: بر شما باد به قرائت قرآن کریم در نافله‌های شب که انسان را حرکت داده، سیر او را سریع می‌نماید و برای او بسیار مفید است. تغنّی به قرآن، انسان را بخدا نزدیک می‌کند! بخلاف غنای محرم که آدمی را به لهو می‌کشاند. پس تا می توانید در شبها قرائت قرآن کنید، چرا که قرائت قرآن شراب مؤمنین است.

چهارم: بر شما باد اینکه: به انجام دادن اوراد و أذکاری که هر یک از شما بعنوان دستور در دست دارید، ملتزم و متعهد باشید! و بر شما باد به مداومت سجدۀ یونسیّه و گفتن ذکر یونسیّه: «لا إلهَ إلا أنتَ سُبحانکَ إنی کُنْتُ مِن الظالمین7» در سجده از پانصد تا هزار مرتبه.

پنجم: بر شما باد به زیارت مشهد اعظم، که مراد همان حرم مطهر امیرالمؤمنین و قبر نورانی آن بزرگوار است، و نیز سایر مشاهد مشرفۀ اهل البیت (ع) و مساجد معظمه مانند: مسجد الحرام، مسجد النبی، مسجد کوفه، مسجد سهله و بطور کلی هر مسجدی از مساجد! زیرا مؤمن در مسجد، همانند ماهی است در آب دریا!

ششم: و هیچگاه پس از نمازهای واجب خود، تسبیحات حضرت صدیقه صلَوات الله علیها را ترک ننمائید، زیرا این تسبیحات، یکی از انواع «ذکر کبیر» شمرده شده است.

هفتم: یکی از وظائف مهم و لازم برای سالک إلی الله، دعا برای فرج حضرت حجّت صلوات الله علیه در قنوت «وَتْر» است. بلکه باید در هر روز و در همۀ اوقات و همۀ دعاها، برای فرج آن بزرگوار دعا نمود.

هشتم: یکی دیگر از وظائف لازم و مهم، قرائت زیارت جامعه، معروف به «جامعۀ کبیره» در روز جمعه است.

نهم: لازم است که قرائت قرآن حتماً کمتر از یک جزء نباشد.

دهم: تا می توانید بسیار به دیدار و زیارت برادران نیکوکار خود بشتابید، چرا که براستی آنها برادرانی هستند واقعی که در تمام مسیر، همراه انسانند و با رفاقت خویش، آدمی را از کریوه های نفس و تنگناها و عقبات آن عبور می دهند.
یازدهم: به زیارت اهل قبور ملتزم باشید ولی نه بصورت مداوم و همه روزه (مثلاً در هفته، یک روز انجام بگیرد) و نباید زیارت قبور در شب واقع گردد.

امام خمینی(ره)
بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران حضرت آیت الله العظمی روح الله الموسوی الخمینی در باب فضیلت ماه رجب و دعاهای این ماه معتقد است: این دعاهایی که در ماهها هست، در روزها هست، خصوصاً، در ماه رجب و شعبان و ماه مبارک رمضان، اینها انسان را همچو تقویت روحی می کند- اگر کسی اهلش باشد… همچو راه را برای انسان باز می کند و نور افکن است برای اینکه، این بشر را از این ظلمتها بیرون بیاورد و وارد نور بکند که معجزه آساست.!»
همچنین امام خمینی(ره) در جای دیگری اشاره می کند: این سه ماه رجب و شعبان و ماه مبارک رمضان، برکات بسیار نصیب انسان، انسانهایی که می توانند استفاده کنند از این برکات، شده است.البته مبدأ همه مبعث است و دنبال او تمام جهاتی که هست. در ماه رجب، مبعث بزرگ و ولادت مولا علی بن ابی طالب- سلام اللَّه علیه- و بعض ائمه دیگر، و در ماه شعبان ولادت حضرت سید الشهدا- سلام اللَّه علیه- و ولادت حضرت صاحب- ارواحنا له الفداء- و در ماه مبارک، نزول قرآن بر قلب مبارک پیغمبر اکرم بوده است. و شرافت این سه ماه در زبانها و در بیانها و در عقلها و در فکرها نمی گنجد. و از برکات این ماهها ادعیه ای است که وارد شده است در این ماهها.»

مقام معظم رهبری
مقام معظم رهبری در فضیلت ماه رجب می فرمایند: ماه رجب فرصت خوبى است؛ ماه دعاست، ماه توسل است، ماه توجه است، ماه استغفار است. دائم هم باید استغفار کنیم. هیچ کس هم خیال نکند که من از استغفار مستغنى‌ام. پیغمبر خدا می فرماید که: «انّه لیغان على قلبى و انّى لأستغفر اللَّه فى کلّ یوم سبعین مرّة». بلاشک پیغمبر هم حداقل روزى هفتاد مرتبه استغفار میکرد. استغفار براى همه است؛ بخصوص ماها که در این تحرکات مادى، در این دنیاى مادى غرقیم و آلوده‌ایم. استغفار بخشى از این آلودگى را پاکیزه میکند و از بین میبرد. ماه استغفار است؛ ان‌شاءاللَّه فرصت را مغتنم بشماریم. حلول این ماه را به شما تبریک عرض می کنیم. ان‌شاءاللَّه که بر ما و شما این ماه مبارک باشد و از این ماه وقتى وارد ماه شعبان می شویم، بخشى از کار را به توفیق الهى انجام داده باشیم.
همچنین معظم له جای دیگر اظهار می دارند: رجب، بیشتر ماه نماز است. شعبان، بیشتر ماه دعا و روزه است…در این سه ماه، آن‌چه مى‌توانید، براى ذخیره‌گیرى معنوى استفاده کنید؛ چون این متکى به روح جوانى است و براى شما ماندگار خواهد شد. همه‌ى چیزهاى جامعه این‌گونه است. هر چیزى که به جوانان متکى باشد، این در جامعه اولاً ماندگار است، ثانیاً همیشه باطراوت و تر و تازه است.

آیت الله العظمی عبدالله جوادی آملی
آیت الله العظمی جوادی آملی اظهار می دارند: ماه پربرکت رجب در پیش است، تا می‌توانید در ماه رجب روزه بگیرد، مخصوصا کسانی که قدرت جوانی دارند، از روزه‌های این ایام و مبعث و ایام اعتکاف فراموش نشود، درس و بحث گوشه‌ای از کار است، اساس کار جای دیگر است، اگر این اساس کار را رعایت بکنیم، آن وقت لذت علم و طهارت را می‌چشیم، اگر لذت طهارت را بچشیم هیچ چیزی جای آن را نمی‌گیرد، اگر عالم را به وی بدهیم، برایش گزنده است.
همچنین حضرت آیت الله جوادی آملی در ماه رجب سفارش می کند: درست است که بعضی از کارهای بدی که کردیم از ما ظرفیت را گرفته است ولی ظرفیت‌ده همچنان بخشنده است از او ظرفیت طلب کنید, استحقاق طلب کنید, لیاقت طلب کنید و بعد از خداوند مسئلت کنید که به این ظرفیت, پاسخ مثبت بدهد و مظروف را عطا کند.

آیت الله العظمی وحید خراسانی
این مرجع تقلید شیعیان درباره فضیلت ماه رجب اظهار می دارند: روزه هفت روز اول ماه رجب، باعث بسته شدن  هفت در جهنم خواهد شد و سفارشات زیادی در روایات شیعه بر اهمیت این ماه شده است.
همچنین وی با تاکید بر لزوم برپایی عزاداری در سوم رجب شهادت امام هادی علیه السلام و اهمیت سوگواری در این روز معتقد است: اراده امام هادی علیه السلام متصل به اراده خدای متعال است؛ به طوری که عنایت امام دهم به شیعیان ویژه می‌باشد و باعث نجات خیلی‌ها از هلاکت گشته است.

آیت الله العظمی شبیری زنجانی
حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی در فضیلت ماه رجب می فرماید: همان گونه که از روایات به دست می آید ثواب اعمال خیر در ماه رجب زیاد است. پس بهتر است انسان در این ماه مبارک عبادتی را برگزیند که آن عبادت افضل از سایر عبادات است. یکی از عباداتی که ما را به انجام آن تشویق کرده اند همین رسیدگی به نیازمندان و رفع گرفتاری آنهاست. همه ما باید نسبت به مشکل اطرافیان خود احساس وظیفه کنیم.

استاد شهید مرتضی مطهری
استاد مرتضی مطهری، درباره خاطراتش از ماه رجب می‌‏نویسد: «ما که بچه بودیم در منزل خود، انتظار آمدن ماه رجب را می‌‏کشیدیم و چند روز مانده به آمدن ماه، همه جا صحبت از این ماه شریف بود. شب اول آن برای مشاهده هلال رجب، در مسجد جمع می‌‏شدیم».
ایشان هم‏چنین درباره انتقال فرهنگ اهتمام به سنت‏‌های اسلامی چون احترام به ماه رجب، و استفاده از فرصت‏‌های آن، در پیامی انتقادی می‏‌فرمایند: «این ماه، ماه استغفار و ماه عبادت و روزه است و این سنت‏‌ها در میان ما، در حال فراموشی است. بچه‌‏های ما کم کم حتی نام ماه‌‏های قمری را هم از یاد می‏‌برند و نمی‏‌توانند آن‏ها را ذکر کنند، ولی به هر حال تکلیف (بیان سنت‏‌های اسلامی) از ما ساقط نمی‌‏شود.

آیت الله میرباقری
آیت الله سید مهدی میرباقری با اهمیت دانستن ماه رجب تصریح می کند: روزهای ابتدای ماه رجب را با اباعبدالله الحسین شروع کنید. ایشان اسوه بی بدیل انسانیت و اخلاص در برابر خداوند است. این روزها با کاروان اباعبدالله الحسین(ع) همراه شوید و روزتان را با یاد او آغاز کنید. ایشان الگوی تمام بشریت هستند. به این ترتیب در روایات آمده است که یکی از بهترین اعمال این روزها خواندن زیارت سید الشهداء است. می دانید یعنی چه؟ یعنی اینکه تمام فتوحات معنوی با امام حسین(ع) است. اگر می خواهید ماه رجب، شعبان و رمضان را دریابید، این ماه ها را با امام حسین(ع) آغاز کنید و توسط ایشان حقیقت بندگی را درک کنید.

خبرگزاری تسنیم

فضیلت و اعمال ماه مبارك رجب

ماه رجب و ماه شعبان و ماه رمضان شرافت زیادی دارند و در فضیلت آنها روایات بسیاری وارد شده است. از حضرت رسول (صلى الله علیه و آله) روایت شده كه: ماه رجب ماه بزرگ خدا است و ماهى در حرمت و فضیلت به آن نمى‏رسد و جنگیدن با كافران در این ماه حرام است و رجب ماه خدا است و شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه امت من است كسى كه یك روز از ماه رجب را روزه بگیرد، موجب خشنودى خدای بزرگ می‌گردد و غضب الهى از او دور می گردد و درى از درهاى جهنم بر روى او بسته گردد.

از حضرت موسى بن جعفر(علیهماالسلام) روایت شده است كه: هر كس یك روز از ماه رجب را روزه بگیرد، آتش جهنم یك سال، از او دور شود و هر كس سه روز از آن را روزه بگیرد بهشت بر او واجب می گردد.

و همچنین فرمود كه: رجب نام نهرى است در بهشت که از شیر سفیدتر و از عسل شیرین‏تر است. هر كس یك روز از رجب را روزه بگیرد البته از آن نهر بیاشامد.

از امام صادق(علیه السلام) روایت است كه حضرت رسول اکرم( صلى الله علیه و آله) فرمود كه: ماه رجب ماه استغفار امت من است پس در این ماه بسیار طلب آمرزش كنید كه خدا آمرزنده و مهربان است و رجب را “أصب” مى‏گویند زیرا كه رحمت خدا در این ماه بر امت من بسیار ریخته مى‏شود پس بسیار بگوئید: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ».

ابن بابویه از سالم روایت كرده است كه گفت: در اواخر ماه رجب كه چند روز از آن مانده بود، خدمت امام صادق(علیه السلام)رسیدم. وقتی نظر مبارك آن حضرت بر من افتاد فرمود كه آیا در این ماه روزه گرفته‏اى؟ گفتم نه والله اى فرزند رسول خدا. فرمود كه آنقدر ثواب از تو فوت شده است كه قدر آن را به غیر از خدا كسى نمى‏داند به درستى كه این ماهى است كه خدا آن را بر ماه‌هاى دیگر فضیلت داده و حرمت آن را عظیم نموده و گرامی داشتن روزه دار را در این ماه بر خود واجب گردانیده است.

پس گفتم یابن رسول الله اگر در باقیمانده این ماه روزه بدارم آیا به بعضى از ثواب روزه‏داران آن نائل مى‏گردم؟ فرمود: اى سالم هر كس یك روز از آخر این ماه را روزه بدارد خدا او را ایمن گرداند از شدت سكرات مرگ و از هول بعد از مرگ و از عذاب قبر و هر كس دو روز از آخر این ماه را روزه بگیرد از صراط به آسانى بگذرد و هر كس سه روز از آخر این ماه را روزه بگیرد ایمن گردد از ترس بزرگ روز قیامت و از شدت‌ها و هول‌هاى آن روز و برات بیزارى از آتش جهنم به او عطا كنند. و بدان كه براى روزه ماه رجب فضیلت بسیار وارد شده است و روایت شده كه اگر شخصی قادر بر آن نباشد هر روز صد مرتبه این تسبیحات را بخواند تا ثواب روزه آن را دریابد: سُبْحَانَ الْإِلَهِ الْجَلِیلِ سُبْحَانَ مَنْ لا یَنْبَغِى التَّسْبِیحُ إِلا لَهُ سُبْحَانَ الْأَعَزِّ الْأَكْرَمِ سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزََّ وَ هُوَ لَهُ أَهْلٌ .

اعمال مشترك ماه مبارک رجب
اینها اعمالی است كه انجام دادن آنها متعلق به همه ماه است و اختصاصى به روز معینی ندارد و آن چند مورد است :

1- در تمام ایام ماه رجب دعای ذیل را که روایت شده امام زین العابدین(علیه السلام) در حجر در غره خواندند، خوانده شود:

“یَا مَنْ یَمْلِكُ حَوَائِجَ السَّائِلِینَ وَ یَعْلَمُ ضَمِیرَ الصَّامِتِینَ لِكُلِّ مَسْأَلَةٍ مِنْكَ سَمْعٌ حَاضِرٌ وَ جَوَابٌ عَتِیدٌ اللَّهُمَّ وَ مَوَاعِیدُكَ الصَّادِقَةُ وَ أَیَادِیكَ الْفَاضِلَةُ وَ رَحْمَتُكَ الْوَاسِعَةُ فَأَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَقْضِىَ حَوَائِجِى لِلدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَىْ‏ءٍ قَدِیرٌ .”

2- دعایی را كه از امام صادق(علیه السلام) روایت شده، خوانده شود:

«خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَیْرِكَ وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِلا لَكَ وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلا بِكَ وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَكَ بَابُكَ مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِینَ وَ خَیْرُكَ مَبْذُولٌ لِلطَّالِبِینَ وَ فَضْلُكَ مُبَاحٌ لِلسَّائِلِینَ وَ نَیْلُكَ مُتَاحٌ لِلْآمِلِینَ وَ رِزْقُكَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاكَ وَ حِلْمُكَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاكَ عَادَتُكَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمُسِیئِینَ وَ سَبِیلُكَ الْإِبْقَاءُ عَلَى الْمُعْتَدِینَ اللَّهُمَّ فَاهْدِنِى هُدَى الْمُهْتَدِینَ وَ ارْزُقْنِى اجْتِهَادَ الْمُجْتَهِدِینَ وَلا تَجْعَلْنِى مِنَ الْغَافِلِینَ الْمُبْعَدِینَ وَ اغْفِرْ لِى یَوْمَ الدِّینِ .»

3- از امام صادق (علیه السلام) روایت شده كه در ماه رجب این خوانده شود:

«اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ صَبْرَ الشَّاكِرِینَ لَكَ وَ عَمَلَ الْخَائِفِینَ مِنْكَ وَ یَقِینَ الْعَابِدِینَ لَكَ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْعَلِىُّ الْعَظِیمُ وَ أَنَا عَبْدُكَ الْبَائِسُ الْفَقِیرُ أَنْتَ الْغَنِىُّ الْحَمِیدُ وَ أَنَا الْعَبْدُ الذَّلِیلُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ امْنُنْ بِغِنَاكَ عَلَى فَقْرِى وَ بِحِلْمِكَ عَلَى جَهْلِى وَ بِقُوَّتِكَ عَلَى ضَعْفِى یَا قَوِىُّ یَا عَزِیزُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْأَوْصِیَاءِ الْمَرْضِیِّینَ وَ اكْفِنِى مَا أَهَمَّنِى مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.»

قابل توجه است که ادعیه دیگری نیز برای این ماه عزیز ذکر شده است که می‌توانید به مفاتیح الجنان مبحث اعمال ماه رجب رجوع نمایید .

4- از حضرت رسول اکرم(صلى الله علیه و آله) روایت شده كه: هر كس در ماه رجب صد مرتبه بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِى لا إِلَهَ إِلا هُوَ وَحْدَهُ لا شَرِیكَ لَهُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ» و آن را به صدقه ختم فرماید حق تعالى براى او به رحمت و مغفرت و كسى كه چهار صد مرتبه بگوید بنویسد براى او اجر صد شهید عطا فرماید.

5- از نبی مکرم اسلام روایت است: كسى كه در ماه رجب هزار مرتبه “لا إِلَهَ إِلا اللهُ” بگوید خداوند عز و جل براى او صد هزار حسنه عطا کند و براى او صد شهر در بهشت بنا فرماید .

6- روایت است كسى كه در رجب در صبح هفتاد مرتبه و در شب نیز هفتاد مرتبه بگوید: “أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ” و پس از اتمام ذکر، دست‌ها را بلند كند و بگوید: “اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِى وَ تُبْ عَلَىَّ” اگر در ماه رجب بمیرد خدا از او راضى باشد و به بركت ماه رجب، آتش او را مس نكند .

7- در کل این ماه هزار مرتبه ذکر: أَسْتَغْفِرُ اللهَ ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرَامِ مِنْ جَمِیعِ الذُّنُوبِ وَ الْآثَامِ ” گفته شود؛ تا خداوند رحمان او را بیامرزد .

8- سید بن طاووس در اقبال از حضرت رسول اکرم(صلى الله علیه و آله) فضیلت بسیاری براى خواندن سوره قل هو الله أحد نقل کرده است که ده هزار مرتبه یا هزار مرتبه یا صد مرتبه در این ماه تلاوت شود. و نیز روایت كرده كه هر كس در روز جمعه ماه رجب صد مرتبه سوره قل هو الله أحد را بخواند براى او در قیامت نورى شود كه او را به بهشت بكشاند.

9- سید بن طاووس از حضرت رسول اکرم(صلى الله علیه و آله) روایت كرده كه: هر كس در روز جمعه ماه رجب، مابین نماز ظهر و عصر، چهار ركعت نماز بگزارد و در هر ركعت حمد یك مرتبه و آیة الكرسى هفت مرتبه و قل هو الله أحد پنج مرتبه بخواند، و  سپس ده مرتبه بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذِى لا إِلَهَ إِلا هُوَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ» حق تعالى براى او از روزى كه این نماز را گزارده تا روزى كه بمیرد هر روز هزار حسنه به او عطا فرماید، و او را به هر آیه‌ای كه خوانده شهرى در بهشت از یاقوت سرخ و به هر حرفى قصرى در بهشت از دُرّ سفید دهد و تزویج فرماید او را حورالعین و از او راضى شود .

10- سه روز از این ماه را كه پنجشنبه و جمعه و شنبه باشد روزه گرفته شود. زیرا كه روایت شده هر كس در یكى از ماه‌هاى حرام، این سه روز را روزه بدارد حق تعالى براى او ثواب نهصد سال عبادت بنویسد.

11- از حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) روایت شده است كه: هر كس در یك شب از شب‌هاى ماه رجب ده ركعت نماز به این نحو که در هر ركعت حمد و قل یا ایها الكافرون یك مرتبه و توحید سه مرتبه بخواند، خداوند گناهان او را می‌آمرزد.

اعمال شب و روز اول ماه رجب

شب اول

این شب، شب شریفى است و در آن چند عمل وارد شده است .

1- وقتی هلال ماه دیده شد فرد بگوید:

اللَّهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَیْنَا بِالْأَمْنِ وَ الْإِیمَانِ وَ السَّلامَةِ وَ الْإِسْلامِ رَبِّى وَ رَبُّكَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ.

و از حضرت رسول صلى الله علیه و آله منقول است كه چون هلال رجب را مى‏دید مى‏گفت: اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِى رَجَبٍ وَ شَعْبَانَ وَ بَلِّغْنَا شَهْرَ رَمَضَانَ وَ أَعِنَّا عَلَى الصِّیَامِ وَ الْقِیَامِ وَ حِفْظِ اللِّسَانِ وَ غَضِّ الْبَصَرِ وَلا تَجْعَلْ حَظَّنَا مِنْهُ الْجُوعَ وَ الْعَطَشَ.

2- غسل.

حضرت رسول اکرم(صلى الله علیه و آله) فرموده‌اند: هر كس ماه رجب را درك كند و اول و وسط و آخر آن ماه را غسل نماید، از گناهان خود پاک می‌شود مانند روزى كه از مادر متولد شده است.

3- زیارت امام حسین علیه السلام .

4- بعد از نماز مغرب بیست ركعت، یعنی 10 تا دو رکعتی نماز گزارده شود. تا خود، اهل، مال و اولادش محفوظ بماند و از عذاب قبر در پناه باشد.

5- بعد از نماز عشاء دو ركعت نماز گزارده شود بدین نحو:

در ركعت اول حمد و ألم نشرح یك مرتبه و توحید سه مرتبه و در ركعت دوم حمد و ألم نشرح و توحید و معوذتین خوانده شود و پس از سلام، سى مرتبه لا إِلَهَ إِلا اللهُ بگوید و سى مرتبه صلوات بفرستد تا حق تعالى گناهان او را بیامرزد مانند روزى كه از مادر متولد شده است.

روز اول رجب
این روز، روز شریفى است و برای آن چند عمل ذکر شده است:

1- روزه .

روایت شده كه حضرت نوح (علیه السلام) در این روز به كشتى سوار شد و به كسانى كه همراه او بودند امر فرمود روزه بگیرند که هر كس این روز را روزه بگیرد، آتش جهنم یك سال از او دور شود .

2- غسل .

3- زیارت امام حسین علیه السلام.

از امام جعفر صادق(علیه السلام) روایت شده است که: هر كس امام حسین (علیه السلام) را در روز اول رجب زیارت کند، خداوند او را بیامرزد. البته قابل ذکر است که زیارت از راه دور هم مورد قبول است ان شاء الله.

مهری هدهدی - بخش اخلاق و عرفان اسلامی  تبیان

کلاس رستگاری
 
 ماه رجب ماه مناجات با حضرت حق است و آمادگی نفس برای ورود به عالم معانی ماه شعبان و میهمانی بزرگ شهرالله رمضان؛ حجت الاسلام و المسلمین سید علی طباطبایی به بسط و شرح برخی فرازهای دعای ماه مبارک رجب پرداخته اند.

 وَ رَوَی الْمُعَلَّی بْنُ خُنَیسٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: قُلْ فِی رَجَبٍ- اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک صَبْرَ الشَّاکرِینَ لَک وَ عَمَلَ الْخَائِفِینَ مِنْک وَ یقِینَ الْعَابِدِینَ لَک اللَّهُمَّ أَنْتَ الْعَلِی الْعَظِیمُ وَ أَنَا عَبْدُک الْبَائِسُ الْفَقِیرُ أَنْتَ الْغَنِی الْحَمِیدُ وَ أَنَا الْعَبْدُ الذَّلِیلُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ امْنُنْ بِغِنَاک عَلَی فَقْرِی وَ بِحِلْمِک عَلَی جَهْلِی وَ بِقُوَّتِک عَلَی ضَعْفِی یا قَوِی یا عَزِیزُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْأَوْصِیاءِ الْمَرْضِیینَ وَ اکفِنِی مَا أَهَمَّنِی مِنْ أَمْرِ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَ یسْتَحَبُّ أَنْ یدْعُوَ أَیضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ کلَّ یوْمٍ اللَّهُمَّ یا ذَا الْمِنَنِ السَّابِغَةِ وَ الْآلَاءِ الْوَازِعَةِ وَ الرَّحْمَةِ الْوَاسِعَةِ وَ الْقُدْرَةِ الْجَامِعَةِ وَ النِّعَمِ الْجَسِیمَةِ وَ الْمَوَاهِبِ الْعَظِیمَةِ وَ الْأَیادِی الْجَمِیلَةِ وَ الْعَطَایا الْجَزِیلَةِ یا مَنْ لَا ینْعَتُ بِتَمْثِیلٍ وَ لَا یمَثَّلُ بِنَظِیرٍ وَ لَا یغْلَبُ بِظَهِیرٍ یا مَنْ خَلَقَ فَرَزَقَ وَ أَلْهَمَ فَأَنْطَقَ وَ ابْتَدَعَ فَشَرَعَ وَ عَلَا فَارْتَفَعَ وَ قَدَّرَ فَأَحْسَنَ وَ صَوَّرَ فَأَتْقَنَ وَ احْتَجَّ فَأَبْلَغَ وَ أَنْعَمَ فَأَسْبَغَ وَ أَعْطَی فَأَجْزَلَ وَ مَنَحَ فَأَفْضَلَ یا مَنْ سَمَا فِی الْعِزِّ فَفَاتَ خَوَاطِرَ الْأَبْصَارِ وَ دَنَا فِی اللُّطْفِ فَجَازَ هَوَاجِسَ الْأَفْکارِ یا مَنْ تَوَحَّدَ بِالْمِلْک فَلَا نِدَّ لَهُ فِی مَلَکوتِ سُلْطَانِهِ وَ تَفَرَّدَ بِالْآلَاءِ وَ الْکبْرِیاءِ فَلَا ضِدَّ لَهُ فِی جَبَرُوتِ شَأْنِهِ یا مَنْ حَارَتْ فِی کبْرِیاءِ هَیبَتِهِ دَقَائِقُ لَطَائِفِ الْأَوْهَامِ وَ انْحَسَرَتْ دُونَ إِدْرَاک عَظَمَتِهِ خَطَائِفُ أَبْصَارِ الْأَنَامِ یا مَنْ عَنَتِ الْوُجُوهُ لِهَیبَتِهِ وَ خَضَعَتِ الرِّقَابُ لِعَظَمَتِهِ وَ وَجِلَتِ الْقُلُوبُ مِنْ خِیفَتِهِ أَسْأَلُک بِهَذِهِ الْمِدْحَةِ الَّتِی لَا تَنْبَغِی إِلَّا لَک وَ به ما وَأَیتَ بِهِ عَلَی نَفْسِک لِدَاعِیک مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ به ما ضَمِنْتَ الْإِجَابَةَ فِیهِ عَلَی نَفْسِک لِلدَّاعِینَ یا أَسْمَعَ السَّامِعِینَ وَ أَبْصَرَ النَّاظِرِینَ وَ أَسْرَعَ الْحَاسِبِینَ یا ذَا الْقُوَّةِ الْمَتِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیینَ وَ عَلَی أَهْلِ بَیتِهِ وَ اقْسِمْ لِی فِی شَهْرِنَا هَذَا خَیرَ مَا قَسَمْتَ وَ احْتِمْ لِی فِی قَضَائِک خَیرَ مَا حَتَمْتَ وَ اخْتِمْ لِی بِالسَّعَادَةِ فِیمَنْ خَتَمْتَ وَ أَحْینِی مَا أَحْییتَنِی مَوْفُوراً وَ أَمِتْنِی مَسْرُوراً وَ مَغْفُوراً وَ تَوَلَّ أَنْتَ نَجَاتِی مِنْ مُسَاءَلَةِ الْبَرْزَخِ وَ ادْرَأْ عَنِّی مُنْکراً وَ نَکیراً وَ أَرِ عَینِی مُبَشِّراً وَ بَشِیراً وَ اجْعَلْ لِی إِلَی رِضْوَانِک وَ جِنَانِک مَصِیراً وَ عَیشاً قَرِیراً وَ مُلْکاً کبِیراً وَ صَلِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ کثِیراً.[1]

ادعیه دریای مواج معارف الهی اند
ادعیه ماه مبارک رجب مالامال از حقایق و معارف است و از باب تبرک و تیمن دعای شریفی که دستور قرائت آن در ماه مبارک رجب داده اند را بررسی می کنیم. انسان هایی که اهل دل هستند و توانسته اند از گل برهند، در حقیقت این ادعیه را به عنوان ترنم های عاشقانه ماه مبارک رجب زمزمه می کنند نه به عنوان اینکه دعایی بخوانند و ثوابی ببرند.

این دعای شریف که مالامال از حقایق توحیدی است اینگونه شروع می شود «اللَّهُمَّ یا ذَا الْمِنَنِ السَّابِغَةِ وَ الْآلَاءِ الْوَازِعَةِ» ابتدای این دعا مدح الهی است با بالاترین ادبیات توحیدی، و ما در هیچ یک از کتاب های آقایان اهل معرفت مطالبی نه در این سطح دیده ایم و نه شنیده ایم بلکه هرچه آن ها یافته اند از همین ادعیه دریافت کرده اند.

صفحات: 1· 2

چرا لقب امام علی(ع) امیرالمومنین نامیده شد؟

امیرالمؤمنین به معنای لغوی آن؛ یعنی امیر و فرمانده و رهبر مسلمانان.[۱]

مطابق همین معنای لغوی به پیامبر اسلام(ص) می‏توان امیرمؤمنان؛ یعنی رهبر و فرمانده مسلمانان اطلاق نمود.

به خلفای راشدین و خلفای اموی و عباسی و یا همه كسانی كه توسط شورا و اصحاب اهل حل و عقد انتخاب شده ‏اند، اطلاق می‏گردد.[۲] بر همین اساس است كه خلفای اسلامی خود را امیرمؤمنان می‏خواندند.

اما این كه در روایات عنوان امیرالمؤمنین از القاب خاص علی(ع) شمرده شده است،[۳] امیرمؤمنان در این روایات معنای ویژه ‏ای دارد كه آن معنا متضمن خلافت بلافصل است؛ با توجه به این معنا تنها شامل امام علی(ع) می‏شود، چون جز او كسی لایق این مقام نیست.

در برخی از روایات بیان شده كه حتی در زمان پیامبر(ص)، نیز توسط پیامبر(ص) از حضرت علی(ع) به امیرمؤمنان یاد شده است.[۴]

به همین خاطر، این لقب برای دیگران و حتی امامان معصوم(ع) اطلاق نشده است.

شخصی از امام صادق(ع) پرسید: آیا روا است كه به امام زمان(ع) به عنوان “سلام بر تو، ای امیرمؤمنان” سلام یاد كرد؟ امام فرمود: نه، زیرا خداوند تنها علی(ع) را به این لقب نامیده است. نه قبل او كسی به این لقب نامیده شده و نه پس از او. آن شخص پرسید: پس چگونه بر قائم آل محمد (ع) می‏بایست سلام كرد؟ فرمود: می‏گویید: السلام علیك یا بقیة الله".[۵]

اختصاص لقب امیرالمؤمنین به امام علی(ع) تنها با معنای متضمن خلافت بلافصل قابل توجیه است؛ یعنی بعد از پیامبر(ص) باید او امیر و حاكم مسلمانان بوده و مردم باید به این مهم آشنا شوند. شاید بر همین اساس باشد كه پیامبر(ص) فرمود: “اگر مردم می‏دانستند در چه زمانی علی(ع) به این لقب ملقب گردید، هرگز منكر فضایل او نمی‏شدند، زیرا علی در زمانی كه آدم بین روح و جسد بود، ملقب به این لقب شد؛ زمانی كه خداوند فرمود: آیا من پروردگار شما نبودم؟ گفتند: بلی. فرمود: من پروردگار شمایم و محمد پیامبر شما است و علی امیر شما است".[۶]

اما این كه به پیامبر اسلام(ص) امیرمؤمنان گفته نمی‏شد، بدان جهت بود كه عنوان “امیرالمؤمنین” به معنای خلیفه بلافصل و جانشین آن حضرت است.
طبیعی است كه به خود حضرت، امیرمؤمنان گفته نشود.

[۱]. دایرةالمعارف تشیع، ج‏۲، ص ۵۲۲.
[۲]. همان، ص ۵۲۲ - ۵۲۳.
[۳]. معارف و معاریف، ج‏۲، ص ۴۴۸؛ دایرةالمعارف تشیع، ج‏۲، ص ۵۲۲.
[۴]. بحارالانوار، ج‏۳۵، ص ۳۷، ارشاد مفید، ص ۴۲.
[۵]. كافی، ج‏۱، ص ۴۱۱؛ بحارالانوار، ج‏۲۴، ص ۲۱۱؛ مظهر ولایت، ص ۴۱.
[۶]. ینابیع الموده، ۲، ص ۶۳؛ بحارالانوار، ج‏۹،ص ۲۵۶؛ مظهر ولایت، ص ۴۰.

شهر سوال

http://www.askdin.com

  بعضی از خصوصیات بارز حضرت علی (علیه السلام)

امام علي(ع) بعد از پيامبر اسلام(ص) دومين شخصيت جهان اسلام است كه از ويژگي هايي برخوردار است كه بيان همة‌ آن ها نياز به تدوين كتاب ها دارد. در اين جا به برخي از فضايل و يژگي هاي حضرت اشاره مي شود: 
1) ولادت در خانه خدا 
يكي از ويژگي هاي امام آن است كه در خانه خدا متولد شده است. 
حاكم نيشابوري مي نويسد: “اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب در خانة خدا به دنيا آمد و جز او مولودي در خانة خدا به دنيا نيامد. نه قبل از او و نه بعد از او، و اين به خاطر بزرگداشت مقام و جايگاه او بود افتخار نائل گرديد". 
2) پيشگام در اسلام 
به اتفاق انديشمندان اسلامي و برخي از دانشمندان اهل سنت علي(ع) اولين كسي ـ از مردان ـ است كه اسلام آورد و اين يكي از فضايل مهم حضرت به حساب مي آيد؛ زيرا گرايش به اسلام در فضايي كه بت پرستي به اوج خود رسيده، فضيلت است. امام علي(ع) فرمود: “أنّا اوّل من أسلم مع النّبي؛ من اولين كسي هستم كه به پيامبر(ص) ايمان آوردم". همو فرمود: “در آن روزگار، خانه اي كه اسلام در آن راه يافته باشد نبود، جز خانة رسول خدا و خديجه و من نفر سوم بودم". 
3) شجاعت 
يكي از ويژگي هاي مهم علي(ع) شجاعت او است. حماسه و حضور حضرت در جبهه هاي جنگ، مانند بدر و احد و احزاب و خيبر حكايت از شجاعت حضرت دارد. پيامبر اسلام(ص) خطاب به علي(ع) فرمود: “اي علي! اگر ايمان خلايق و اعمالشان را در كفه اي قرار دهند و عمل تو را در كفة ديگر، عمل تو بر همة مخلوقات برتري دارد. همانا خداوند بر عمل تو در روز احد به ملائكة مقرّبينش افتخار مي كند". “لافتي إلا علي، لا سيف إلا ذوالفقار” نشان از شجاعت علي(ع) دارد. 
4) عدالت 
يكي از ويژگي هاي مهم امام علي(ع) عدالت است. عدالت خواهي او موجب شده است كه آزادي خواهان جهان از او به عنوان الگوي عدالت ياد كنند. عدالت امام كه بيشتر در دوران حكومت بروز مي كند، در نحوة گزينش حكومت، تقسيم بيت المال و حمايت از محرمان است. شيوه رفتار علي با برادرش عقيل و عزل معاويه از منصب قدرت حكايت از عدالت گرايي امام دارد. عدالت علي(ع) موجب شد كه برخي دربارة او گفته اند: “و قتل في مطربه لشدّه عدله". 
دشمن طاووس آمد پر او اي بسا شه را كشته فرّ او 
گفت من آن آهوم كز ناف من ريخت آن صياد، خونِ صاف من 
5) زهد 
ابن ابي الحديد معتزلي مي نويسد: “اما زهد علي(ع) در دنيا، او سرور و آقاي زاهدان است. هيچ گاه از غذايي سير نخورد و غذا و لباس از همه ساده تر بود". 
امام علي(ع) داراي ويژگي هاي ديگر مانند: معنويت، قانون گرايي و ارزش مداري است. 

منبع : سامانه پاسخگویی به سوالات و شبهات دینی

مراقبات بعد از اعتکاف

1. انس خود با مسجد را حفظ کنیم.

2. حفظ آثار اعتکاف؛ سعی کنیم با مراقباتی که داریم این اندوخته و پشتوانه معنوی که در اعتکاف به دست آورده ایم را از دست ندهیم.

3. حفظ دوستان شایسته ای که در ایام اعتکاف با آنان آشنا شده ایم.

4. برای حفظ معنویتی که در این چند روز به دست آورده ایم، سعی کنیم نماز اول وقت را در مسجد بخوانیم و متناسب با ظرفیت ایمانی و عبادی خود برنامه ای عبادی برای خود تنظیم کنیم (انس با قرآن، دعاها و عبادات دیگر).

5. شناسایی عادت های ناشایست گذشته و تلاش برای ترک آن ها در تداوم آثار اعتکاف تأثیر بسزایی دارد.

6. پس از اعتکاف در هر روز یا حداقل هر هفته دقایقی را برای مرور و بررسی اعمال و گفتار خود قرار دهیم و در مورد کارهای مثبت و شایسته شکرگزاری کنیم و در اصلاح کاستی ها و جبران کوتاهی های خود بکوشیم.

7. مهم ترین آسیب و تهدید برای دست آوردهای اعتکاف، گناه و نافرمانی احکام الهی است. بنابراین شایسته است انسان معتکف پس از اعتکاف، بیش از پیش درصدد فراگیری احکام الهی و رعایت کامل آن در همة بخش های زندگی خود باشد.

8. این حال معنوی از شرکت در این محفل معنوی بدست آمده است؛ لذا برای تداوم آن و تبدیل آن به مقام، لازم است ارتباط خود را با مساجد و مجالس توسل به اهل بیت علیهم السلام حفظ کنیم.

9. مطالعه زندگی نامه عالمان ربانی در تداوم این حالات معنوی مؤثر است.

10. به امید آن که یکی از سوغات های مهم اعتکاف خلوت گزینی در برخی از اوقات شبانه روز باشد که لحظاتی را با خود خلوت کنیم و خود را بیابیم.

پایگاه حوزه

مراقبات هنگام اعتکاف

1. تنظیم برنامه

لازم است برای هر سه روز اعتکاف برنامه ریزی داشته باشیم که با توجه به مطالب مقالات متعدد توشه اعتکاف می توانیم برنامه های خود را در بخش عبادی، علمی، استراحتی و… تنظیم کنیم و دچار افراط و تفریط نشویم و در نهایت با مشارطه برنامه ها تنظیم شود و در طول شبانه روز از آن مراقبت شود و در پایان هر روز محاسبه صورت گیرد.

2. سکوت

سکوت زمینة فکر و فکر بهترین عبادت است و شایسته است که هر حرکتی که موجب برهم زدن سکوت و سلب آرامش باشد در مسجد ترک شود.

3. تفکر و اندیشه

پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم در حدیثی می فرماید:

تَفَکُّرُ ساعَةٍ خَیرٌ مِنْ عِبادَةِ سَتّینَ سَنَةٍ؛2

یک ساعت فکر کردن از شصت سال عبادت برتر است.

تفکر در آثار و عظمت خداوند، تفکر دربارة زیبایی های دین، دایمی بودن انسان و جهان آخرت، ارزش های والای انسان به عنوان خلیفة الله و بالاخره خودسازی انسان در مسیر تکامل و هدفی که برای آن خلق شده است.

4. محاسبة نفس

در ایام اعتکاف با قرار دادن وجدان و عقل در مقام قاضی، تمام اعمال و افعال گذشتة خود را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهیم. در اهمیت محاسبه نفس همین کافی است که از امام کاظم علیه السلام حکایت شده:

لَیسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یحَاسِبْ نَفْسَهُ فِی کلِّ یوْمٍ فَإِنْ عَمِلَ حَسَناً اسْتَزَادَ اللهَ وَ إِنْ عَمِلَ سَیئاً اسْتَغْفَرَ اللهَ مِنْهُ وَ تَابَ إِلَیهِ؛3

از ما نیست کسی که در هر روز اعمال خود را محاسبه نکند که اگر اعمال خوب داشته از خداوند توفیق بیشترش را بخواهد و اگر عمل بد داشته استغفار کند.

از این رو لازم است محاسبه نفس را در طول سال داشته باشیم و ضرورت این امر در اعتکاف بیشتر احساس می شود و می تواند اعتکاف آغاز این کار مهم برای طول سال باشد.

5. رعایت آداب معاشرت

در ایام اعتکاف لازم است آداب معاشرت رعایت شود به ویژه در نوع لباس و خوراک و….

6. کم خوردن و سادگی در انتخاب غذا به میزانی تناول کند که حال عبادت داشته باشد و از پرخوری پرهیز کرده و به میزان نیاز آب و طعام استفاده نماید و خود را همیشه برای عبادت، سبک و آماده نگه دارد.

7. استراحت و خواب به اندازه ضرورت تا برای برنامه های عبادی نشاط داشته باشد.

8. دائم الوضو باشیم

9. حضور قلب: واژة اعتکاف به خودی خود معنای مراقبت و مواظبت و بزرگداشت را به همراه دارد؛ زیرا اعتکاف آن است که انسان با حالت توجه و تعظیم به چیزی روی آورد و ملازم و همراه با آن باشد. معتکف که در ظاهر به مسجد آمده، در حقیقت به صاحب خانه روی آورده است؛ بنابراین یکی از مراقبت های مهم اعتکاف خودداری از غفلت از یاد خدا و توجه هرچه بیشتر به خداوند است. غفلت از یاد خدا، اعتکاف را به عملی بی روح و پیکری بی جان تبدیل می کند.

10. رعایت حریم مسجد: برای استفاده از معنویت و قداست مسجد لازم است حریم مسجد رعایت شود. و خلاصه این که در اعتکاف حضور در مسجد را تمرین کنیم.

11. نظافت مسجد

معتکفان باید احترام مسجد را رعایت کنند و آن را تمیز نگه دارند؛ چرا که دین اسلام، دین نظافت و پاکی است؛ علاوه بر آن، در روایات برای کسانی که مسجد را پاک نگه می دارند، ثواب و آثاری بیان شده. در روایتی آمده است: همانا بهشت و حورالعین مشتاق کسی هستند که مسجد را تمیز کند و آلودگی ها را از آن دور نماید. 4

12. رعایت احکام مسجد

بر معتکف لازم است بر احکام مسجد حرمت نهد؛ از جمله احکام مسجد، حرمت نجس کردن زمین، دیوار و سقف، بام و داخل مسجد و وجوب تطهیر نجاست از مسجد است. از دیگر احکام مسجد، حرمت تخریب مسجد و وسایل مربوط به مسجد و همچنین حرمت بیرون بردن وسایل آن می باشد.

13. مطالعه و تشکیل جلسات علمی به نحوی که زیاده روی نشود و فضای عبادی اعتکاف را تحت الشعاع قرار ندهد.

14. اعتکاف بهترین فرصت برای معاشرت با روحانی است.

15. ذکر الهی در سر لوحه برنامه های اعتکافمان باشد.

16. قرائت قرآن کریم و انس با این کتاب آسمانی

17. توبه و استغفار

پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم در این خصوص می فرماید:

ای مردم! پیش از مردن توبه کنید و به سوی خدا بازگردید؛ بازگشتی که دیگر به سوی گناه برنگردید و پیشی بگیرید به اعمال صالح و اصلاح کنید میان خود و خدای خود را تا سعادتمند شوید.5

با توجه به اهمیت توبه و استغفار و نقش آن در تهذیب نفس و ضرورت پرداختن به آن در اعتکاف، در این مجال به نکاتی اشاره می کنیم:

نکاتی درباره توبه
الف) حقیقت توبه: مولایمان علی علیه السلام حقیقت توبه را این گونه معرفی می کند:

التَّوْبَةُ نَدَمٌ بِالْقَلْبِ وَ اسْتِغْفَارٌ بِاللِّسَانِ وَ تَرْک بِالْجَوَارِحِ وَ إِضْمَارُ أنْ لَا یعُودَ؛6

توبه پشیمانی قلبی، استغفار با زبان، ترک گناه و تصمیم بر ترک گناه و عدم بازگشت به گناه.

بنابراین، تکرار لفظ استغفرالله، بدون در نظر گرفتن مراتب دیگر، توبة واقعی نیست.

ب) تحقق توبه کامل در همه گناهان به یک صورت انجام نمی پذیرد از آنجا که نوع گناه مختلف است، تحقق توبه از آن ها نیز با هم فرق می کند. بنابراین برای رسیدن به مقام توابین باید از نوع گناه و توبه آن غفلت نورزند.

ج) گونه های تحقق توبه عبارت اند از:

• پشیمانی و بازگشت: در جایی که گناه در مورد حقوق الهی باشد و در کنار او چیزی مثل نماز و روزه ضایع نشده باشد.

• پشیمانی به همراه تدارک: در جایی که چیزی مثل نماز و روزه ضایع شود که در این صورت توبه عبارت است از ندامت به همراه جبران آنچه ضایع شده است.

• پشیمانی به همراه جلب رضایت: آن در جایی است که حقوق دیگران را ضایع کرده باشد؛ در این صورت، به همراه ندامت باید رضایت صاحب حق را جلب کند. 7

18. عدم ایجاد مزاحمت برای دیگران

معتکفان اعمال را به گونه ای انجام ندهند که مزاحم دیگران شوند. در روایتی آمده است که پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم معتکف بودند؛ عده ای با صدای بلند قرآن (یا نماز) می خواندند، آن حضرت پرده را کنار زده، فرمودند:

ألا إنّ کلّکم یناجی به فلا یؤذین بعضکم بعضاً و لا یرفع بعضکم علی بعض فی القرائة أو قال فی الصلاة؛8

آگاه باشید همة شما با خدای خود نجوا و مناجات می کنید، پس بعضی از افراد برخی دیگر را اذیت نکنند و صدای خود را در قرائت قرآن یا قرائت نماز بالا نبرند.

به ویژه رعایت حال کسانی که خوابیده اند.

19. از زیاده روی در شوخی پرهیز کنیم.

20. از جدال و جرّ و بحث های بی فایده بپرهیزیم.

21. در خواندن نمازهای مستحبی و به خصوص نماز شب کوشش کنیم.

نماز شب از برجسته ترین و با فضیلت ترین عبادات در اسلام است. در آیات و روایات تأکید فراوان بر این عمل صورت گرفته تا آنجا که خداوند نماز شب را بر بندة محبوبش حضرت محمد صلی الله علیه وآله وسلم واجب ساخته و چنین می فرماید:

وَ مِنَ اللَّیلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَک عَسی أَنْ یبْعَثَک رَبُّک مَقاماً

مَحْمُوداً؛9

پاسی از شب را به نماز بایست، باشد که پروردگارت تو را به مقام محمود برانگیزد.

22. دعا

در اهمیت دعا، قرآن کریم می فرماید:

قُلْ ما یعْبَؤُا بِکمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکمْ؛10

(ای پیامبر) بگو اگر دعا و خواستن شما نباشد پروردگارم هیچ ارزشی برای شما قائل نمی شد.

از این رو سزاوار است فرصت اعتکاف را غنیمت بشماریم. هم برای انس با دعاهای اهل بیت علیهم السلام هم برای طلب حاجات بزرگ و سرنوشت ساز. برای خود و دیگران و برای سلامت و تدام انقلاب اسلامی و نجات ممالک اسلامی از شرّ دشمنان اسلام و پیروزی و سربلندی مسلمانان جهان دعا کنیم و فرج حضرت بقیة الله الاعظم -عجل الله تعالی فرجه الشریف- را از خداوند متعال مسألت نماییم.

پایگاه حوزه