یوم الترویه (روز ترویه)

هشتم ذی الحجه روز ترویه است و این روزی است که حجاج نیت حج تمتع می نمایند و محرم شده از مکه سمت منی حرکت می نمایند و شب را در آنجا بیتوته می کنند و صبح عرفه به جانب عرفات رهسپار می گردند.
علت نامگذاری:
ترویه در لغت به معانی زیر آمده است :
سیراب کردن ، سیراب گردانیدن ، کسی را بر روایت شعر داشتن ، در کاری اندیشه کردن اندیشیدن ، در کار و نگریستن پایان آن را و تعجیل نکردن در جواب (لغت نامه دهخدا)
در علل الشرایع در سر نامیدن این روز به ترویه حدیثی از امام صادق علیه السلام که راوی می گوید: از حضرت پرسیدم چرا روز ترویه را روز ترویه نامیده اند؟
حضرت فرمود: زیرا در عرفات آب نبود و حاجی ها روز هشتم ذی حجه از مکه آب برمی داشتند و به عرفات می بردند و برخی از ایشان به بعضی دیگر می گفتند: تروّیتم، تروّیتم (سیراب شدید، سیراب شدید) لذا به خاطر هیمن، روز هشتم را روز ترویه نامیدند. (1)
باز نقلی دیگر آمده است که زمانی که ابراهیم علیه السلام مأمور شد خانه کعبه را بسازد مکان آنرا نمی دانست در نتیجه خداوند جبرئیل سلام الله علیه را نازل کرد تا مکان خانه را برای ابراهیم مشخص کند و خداوند تعالی پایه های کعبه را از بهشت نازل فرمود و حجرالاسود نیز نازل شد. سپس ابراهیم برای کعبه دو در قرار داد، دری در سمت مشرق و دری در سمت مغرب که مستجار نامیده می شود. وقتی ساخت کعبه به اتمام رسید ابراهیم و اسماعیل حج بجا آوردند و جبرئیل در روز هشتم ذی حجه (روز ترویه) بر آن دو نازل شد و گفت برخیزید و آب جمع آوری کنید، چون در زمین عرفات آبی وجود ندارد. بهمین دلیل این روز، روز ترویه (یعنی ذخیره کردن آب) نامیده شد. سپس ابراهیم گفت پروردگارا این شهر را محلی امن قرار بده و اهل آن را از میوه ها بهره مند کن…(سوره ابراهیم/35)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: منظور از بهره مندی از ثمرات، ثمره قلوب یعنی محبت مردم و تمایل آنها نسبت به مکه است تا بسوی آن بروند.(2)
همانطور که آشکار گردید وجه تسمیه یوم الترویه یا روز ترویه در کلام امامان معصوم برداشتن و ذخیره نمودن آب در روز هشتم ذی حجه می باشد.
از ابن عباس نقل شده که حضرت ابراهیم علیه السلام در خواب دید که فرزندش را سر می برند. فأصبح بروی یومه أجمع «پس صبح بیدار شده و همه آن روز را می اندیشید» که آیا خواب او امری است از جانب خدا یا نه؟ از این رو آن روز ترویه نامیده شد، پس لز آن در شب دوم در خواب دید فلّما أصبح عرف أنّه من الله «چون صبح شد دانست که آن از جانب خداست» از این رو آن روز عرفه نامیده شد.(3)
منزلت روز ترویه :
روز ترویه یکی از ارزشمندترین روزهای زمان برشمرده شده است که خود آداب و اعمال مخصوصی دارد. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خدای تبارک و تعالی از هر چند چهار شماره برگزید، از فرشتگان: جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل و از پیغمبران چهار نفر برای مبارزه بوسیله شمشیر: ابراهیم و داوود و موسی و من و از خاندانها چهار خاندان که فرمود: خاندان آدم و نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برگزید و از شهرها چهار شهر برگزید و فرمود: سوکند به تین و زیتون و طورسینین و این بلد امین پس مقصود از تین مدینه است و از زیتون بیت الممقدس و از طورسینین کوفه و از بلدامین مکه و از زنها چهار زن برگزید: مریم و آسیه و خدیجه و فاطمه سلام الله علیها و از اعمال حج چهار عمل را برگزید: قربانی کردن و صدا به لبیک بلند کردن و احرام و طواف و ازماهها چهار ماه که ماههای حرامند برگزید: رجب و شوال و ذی القعده و ذی الحجه و از روزها چهار روز برگزید: روز جمعه و روز ترویه (هشتم ذی حجه) و روز عرفه و روز عید قربان.(4)
شیخ صدوق در امالی آورده است که از جمله اعمال مستحبی حج اینکه روز ترویه از هنگام زوال شمس تا شب را درک کند تمام حج تمتع را درک کرده است.(5)
طبق این روایات منزلت روز ترویه تا جائی است که درک آن مساوی با درک تمام حج انگاشته شده است، چرا که روز ترویه در اصل آماده شدن برای وردود به عرفات و عید قربان است.
اعمال این روز :
محمدبن ابی عمیر از یکی از یارانش از امام صادق علیه السلام نقل کرده است که فرمود: روزه روز ترویه کفاره گناهان یک سال و روزه روز عرفه کفاره گناهان دو سال است.(6)
محدث قمی در مفاتیح الجنان روزه این روز را برابر با کفاره شصت سال برشمرده است و آورده است که شیخ شهید غسل این روز را مستحب دانسته است.
وقایع این روز:
در این روز؛ فرستادن نامه امام حسین علیه السلام به کوفه پس از شهادت مسلم بن عقیل:
بسم الله الرحمن الرحیم: از طرف حسین بن علی بسوی برادران مؤمن و مسلمان
سلام علیکم.
…. من روز سه شنبه هشتم ماه ذی حجه که روز ترویه است از مکه معظمه بسوی شما حرکت نموده ام. موقعی که فرستاده من بر شما وارد شد در کار خود شتاب کنید و کوشا باشید زیرا من در همین روزها نزد شما خواهم آمد و السلام علیکم و رحمت الله و برکاته.
مورخین خروج اما حسین علیه السلام از مکه به سمت کوفه را هشتم ذی حجه یعنی روز ترویه نگاشته اند که اکنون به بررسی آن می پردازیم.
دیدگاه فقها:
از دیدگاه فقهی این سخن مشهور که امام حسین علیه السلام حج خود را نیمه تمام گذاشت سخن نادرست است زیرا امام علیه السلام در روز هشتم ذی حجه (یوم ترویه) از مکه خارج شد، در حالی که اعمال حج که با احرام در مکه و وقوف در عرفات شروع می شود از شب نهم ذی حجه آغاز می شود، بنابراین امام علیه السلام اصولاً وارد اعمال حج نشده بود تا آن را نیمه تمام گذارد. ایشان در هنگام ورود به مکه عمره مفرده انجام داد. البته مشهور است در برخی از کتابها مانند ارشاد شیخ مفید آمده که حضرت حج خود را تبدیل به عمره کرد و طواف و سعی انجام داد و از احرام بیرون آمد بدلیل اینکه قادر نبود حج خود را تمام نماید که این نظر بعید است.
روایتی نیز از امام صادق علیه السلام ذکر شده است که فرمود: قد اعتمر الحسین بن علی علیه السلام فی ذی الحجه ثم راح یوم الترویه الی العراق و الناس یروحون الی منی و لا بأس باعمره فی ذی الحجه لمن لا یرید الحج(7): امام حسین علیه السلام در ماه ذی الحجه عمره انجام داد و سپس در روز ترویه (هشتم) به سوی عراق حرکت کرد و کسی که نمی خواهد حج انجام دهد می تواند عمره انجام دهد. که می توان دلایل این خروج را بطور خلاصه چنین ذکر نمود: 1- خطر جانی 2- شکسته نشدن حرمت بیت الله الحرام.
ایشان به عبدالله بن زبیر فرمود: به خداوند سوگند، اگر یک وجب خارج از مکه کشته شوم برای من دوست داشتنی تر است تا آن که به اندازه یک وجب در داخل مکه کشته شوم به خداوند سوگند: اگر من به لانه ای از لانه جانواران پناه برم مرا از آن بیرون خواهند کشید تا آنچه را از من می خواهند به دست آورند.(8)
پي نوشت :
1-علل الشرایع ج 2 ص 399 باب 171
2-قصص النیاء ص 193
3-صحیفه سجادیه ترجمه و شرح فیض الاسلام ص 322
4- خصال ترجمه مهری ج 1 ص 249
5-امالی شیخ صدوق ترجمه کمره ای ص 651، احتجاجات ترجمه ج 4 بحارالانوار ج 2 ص 391
6-ثواب الاعمال ترجمه انصاری ص 145
7-کافی ج 4 ص 536
8-وقعه الطف ص 152

نويسنده: حسن نجفی
منبع: راسخون

اعمال ماه ذی الحجه

ماه ذی الحجه از ماه های مقدس و شریف در نزد مسلمانان است. وقتی این ماه فرا می رسید مسلمانان اهتمام ویژه ای به عبادت داشتند به خصوص در دهه اول ماه ذی الحجه که در احادیث پیامبر(ص) بر فضیلت آن تاکید شده است. چنان که رسول ا… در حدیثی می فرمایند: «عمل خیر و عبادت در هیچ ایامی در نزد حق تعالی محبوب تر از دهه اول ذی الحجه نیست.». در بعضى از روایات آمده است، شب هاى دهگانه اى که قرآن در سوره «والفجر و لیال عشر» به آن سوگند یاد کرده است، شب هاى دهه اوّل این ماه شریف است (تفسیر قمى، جلد 2، صفحه 419) و این سوگند به خاطر عظمت آن است.

برای این که بتوانیم بهره ای از این ایام عزیز ببریم به ذکر اعمال آن می پردازیم.

دهه اول این ماه ” ایام معلومات” نام دارد که در قرآن کریم ذکر آن شده است. از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت شده است که عمل خیر و عبادت در هیچ ایامی نزد حق تعالی محبوب تر از این دهه نیست. برای این دهه اعمالی ذکر شده است:

۱- روزه گرفتن ۹ روز اول این دهه که ثواب روزه تمام عمر را دارد.

۲- در تمام شبهای این دهه، ما بین نماز مغرب و عشاء دو رکعت نماز خوانده شود که در هر رکعت بعد از حمد یک بار آیه ” وَ واعَدنا مُوسی ثَلاثینَ لَیلَةً وَ اَتمَمناها بِعَشرٍ فَتَمَّ میقاتُ رَبِّهِ اَربَعینَ لَیلَةً وَ قالَ مُوسی لأَخیهِ هارونَ اخلُفنی فی قَومی وَ اَصلِح وَ لا تَتَّبِع سَبیلَ المُفسدِین.”

کسی که این نماز را بخواند با ثواب حاجیان شریک می شود.

۳- از روز اول تا عصر روزعرفه بعد از نماز صبح و پیش از مغرب دعایی که از امام صادق علیه السلام روایت شده، خوانده شود.

” اللهم هذه الایام التی فضلتها علی الایام….

۴- در هر روز از دهه پنج دعایی را که حضرت جبرئیل از جانب خدای تعالی برای حضرت عیسی علیه السلام هدیه آورده، خوانده شود.

” اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له…”.

۵- در هر روز از این دهه تهلیلاتی را که از حضرت علی علیه السلام روایت شده را بخواند.

”لا اله الا الله عدد اللیالی و الدهور ….

6ـ امام صادق (علیه السلام) مى فرماید: پدرم حضرت امام باقر (علیه السلام) به من فرمود: پسرم! در دهه نخست از ماه ذى الحجّه، هر شب میان نماز مغرب و عشا این دو رکعت نماز را ترک مکن:

در هر رکعت سوره حمد و سوره قل هو الله را مى خوانى، پس از آن این آیه (آیه 142 سوره اعراف) را مى خوانى:

وَ واعَدْنا مُوسى ثَلاثینَ لَیْلَةً، وَ أَتْمَمْناها بَعَشْر، فَتَمَّ میقاتُ رَبِّهِ

و ما با موسى سى شب وعده گذاشتیم سپس آن را با ده شب دیگر تکمیل نمودیم به این ترتیب میعاد پروردگارش (با او)

أَرْبَعینَ لَیْلَةً، وَ قالَ مُوسى لاَِخیهِ هارُونَ اخْلُفْنى فى قَوْمى، وَ أَصْلِـحْ

چهل شب تمام شد و موسى به برادرش هارون گفت: جانشین من در میان قومم باش و (آنها را) اصلاح کن

وَلا تَتَّبِعْ سَبیـلَ الْمُفْسِـدینَ.

و از روش مفسدان پیروى منما.

اگر چنین کنى، در ثواب حاجیان، و اعمال حجّ آنها شریک مى شوى.( اقبال، صفحه 317)

صفحات: 1· 2

  وَ كانَ مِنْ دعائِهِ عليه‏ السلام فى يوم عَرَفَة(47) «دعاى آن حضرت  امام سجاد علیه السلام در روز عرفه»

 اَلْحَمْدُ للَّهِ رَبِ‏ الْعالَمينَ، اَللَّهُمَّ لَكَ‏ الْحَمْدُ بَديعَ السَّمواتِ

سپاس خداى را كه پروردگار جهانيان است، بار خدايا تو را سپاس اى پديد آورنده آسمانها

وَ الْاَرْضِ، ذَاالْجَلالِ وَ الْاِكْرامِ، رَبَّ الْاَرْبابِ، وَ اِلهَ كُلِّ

و زمين، اى صاحب جلال و بزرگوارى، اى ربّ ارباب، و معبود

مَاْلُوهٍ، وَ خالِقَ كُلِّ - مَخْلُوقٍ، وَ وارِثَ كُلِّ شَىْ‏ ءٍ، لَيْسَ

هر معبود و آفريننده هر آفريده، و وارث هر چيز، اى كه چيزى

كَمِثْلِهِ شَىْ‏ ءٌ، وَلا يَعْزُبُ عَنْهُ عِلْمُ شَىْ‏ ءٍ، وَ هُوَ بِكُلِّ - شَىْ‏ ءٍ

شبيه تو نيست، و علم چيزى از تو پنهان نمى‏ باشد، بلكه بر هر چيز

ادامه »

چرا روز نهم ذی‌الحجه، عرفه نام‌گذاری شد؟

روز نهم ذی‌الحجه، روز نیایش و عید مسلمانان است. چرا که در این روز درهای احسان و بخشش خداوند برای بندگانش گشوده خواهد شد و شیطان در این روز حقیر و رانده می‌شود. روز عرفه فرصتی دوباره برای جاماندگان از شب‌های قدر است. در همین باره امام صادق علیه‌السلام فرمودند:«اگر شخصى گناهکار نتواند در شب‌هاى با برکت ماه رمضان به ويژه شب‌هاى قدر، خود را در معرض نسيم رحمت الهى قرار دهد و آمرزيده شود، او تا سال آينده بخشوده نمى‌شود، مگر اينکه عرفه را درک کند و از امتيازات آن روز بهره‌ گيرد.»(۱)

به گفته امام سجاد علیه‌السلام در روز عرفه حتی برای کودکانی که در رحم مادر خود هستند نیز امید سعادت و خوشبختی می‌رود.(۲) در حدیث دیگری از پیامبر اسلام صلی‌الله علیه وآله نقل شده است که:«در میان گناهان، گناهانی است که جز در عرفات بخشیده نمی‌شود.»(۳)

روز اعتراف به گناهان

از امام صادق علیه‌السلام درباره چرایی نام “عرفات” سوال شد. ایشان فرمودند:«جبرئیل، حضرت ابراهیم را روز عرفه به این مکان آورد، چون ظهر فرا رسید، جبرئیل گفت:«ای ابراهیم! به گناه خود اعتراف کن و مناسکت را بیاموز.» چون جبرئیل گفت اعتراف کن. این سرزمین عرفات نامیده شد.»(۴)

بنا بر قول دیگری حضرت ابراهیم در سرزمین عرفات خواب دید که اسماعیل را قربانی می‌کند و به خاطر عمل به این وظیفه، عارف شد. بعضی دیگر هم به دلیل صبر و تحملی که برای رسیدن به آن باید متحمل شد آن را عرفات می‌نامند. چون یکی از معانی عرف، صبر و شکیبایی است.

در روز عرفه کجا باشیم بهتر است؟

بهترین مکان‌ها که برای حضور در این روز سفارش شده؛ عرفات و کربلا است. اما این روز آنقدر دارای عظمت است که هر جایی در این دنیا، دستی به سوی آسمان دراز شود و دلی شکسته شود، خداوند آن را دست خالی برنمی‌گرداند.

اعمال شب عرفه

در شب عرفه تمامی دعاهای خیر به اجابت می‌رسد و برای کسی که در این شب به عبادت خداوند بپردازند معادل صد و هفتاد سال اطاعت و عبادت به او پاداش داده می‌شود. احیای شب عرفه و دعا کردن بسیار توصیه شده است. همچنین زیارت امام حسین علیه‌السلام نیز از مواردی است که برای اعمال شب عرفه ذکر شده است.

اعمال روز عرفه

۱.غسل (مستحب است که قبل از زوال انجام شود)

۲. روزه البته در صورتی که باعث ضعف و مانع دعا نباشد

۳. زیارت امام حسین علیه‌السلام در روز عرفه

۴. خواندن دو رکعت نماز بعد از نماز عصر و قبل از خواندن دعای عرفه در زیر آسمان و اقرار به گناهان

۵.خواندن تسبیحات حضرت رسول

۶.ذکر صلوات از حضرت صادق علیه‌السلام 

۷.خواندن دعای عرفه امام حسین علیه‌السلام

۸. خواندن دعای عرفه امام سجاد علیه‌السلام (چهل و هفتمین دعای صحیفه سجادیه) 

۹.زیارت حضرت ابوالفضل علیه‌السلام

۱۰.به جا آوردن دو رکعت نماز در هنگام زوال آفتاب که در رکعت اوّل بعد از حمد، سوره  توحيد و در ركعت دوم بعد از حمد، سوره کافرون خوانده می‌شود. سپس چهار رکعت نماز که در هر رکعت بعد از حمد، پنجاه مرتبه سوره توحيد خوانده می‌شود (اين نماز در واقع همان نماز حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام است)

از مشاهده این فهرست نترسید. هر کدام از این اعمال که حوصله انجامش را دارید انجام دهید. به عنوان مثال انجام غسل کار ساده‌ای است و چند دقیقه بیشتر وقت شما را نمی‌گیرد. خواندن دو رکعت نماز و راز و نیاز با خدا هم ده دقیقه بیشتر زمان نمی‌برد. یادتان باشد که در این روز فرصت نیایش با خدا را از دست ندهید و اینکه در هر حال کیفیت مهم‌تر از کمیت است.

پی‌نوشت:

۱.کافي، ج ۲، ص ۶۶

۲.بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۲۶۱

۳.جعفریات، ج ۱۱۴، ص ۴۱۵

۴.کافی، ج ۴، ص ۳۱۶؛ علل الشرایع، ج ۲، ص ۴۳۶

مقایسه ماه رمضان و ماه ذیحجه

برای این سؤال که ماه رمضان برتر است یا ماه ذیحجه به چند صورت می‌توان جواب گفت:

اول اینکه بگوییم روایت فضیلت ماه مبارک رمضان به روایات ماه ذیحجه تخصیص می‌خورد و حاصلش این می‌شود که ماه مبارک رمضان، افضل از همه ماه‌ها، و ایامش، افضل از همه ایام، و ساعاتش، افضل از همه ساعات، الا ماه ذیحجه که این ماه، افضل از همه است. این استدلال، طبق ضوابط علمی هم درست در می‌آید. نتیجه اینکه ماه ذیحجه، افضل از جمیع ماه‌ها است که علت این برتری را هم بیان خواهیم کرد.

ثانیاً ممکن است بگوییم این برتری‌ها، جهتی و حیثی است، یعنی از جهتی ماه رمضان برتر است و از جهتی دیگر، ماه ذیحجه برتر است؛ برای مثال می‌توان گفت از حیث دعا و مهمان حق بودن و عمومیت مغفرت الهی، ماه مبارک رمضان برتر است و از حیث درجه و مقام و تجلیات ولایت، ماه ذیحجه برتری دارد، به هر حال ماه ذیحجه، ماه دعا است و ماهی است که نزد خدا خیلی عزیز است. ماه‌ها، مخلوق خدا و نزد او عزیز هستند، لکن ماه ذیحجه، آثار دیگری دارد و بنده‌ها می‌توانند به واسطه رفتن در خانه حق و التجا بردن به حق و توبه و انابه کردن در این ماه، نتایج ویژه‌ای بگیرند.

اعمالی که در این ماه وارد شده، دارای فضائل عجیب است، از جمله روزه گرفتن روز اول ماه بسیار ثواب دارد، حضرت موسی بن جعفر(ع) فرمودند: هر کس روز اول دهه ذیحجه را روزه بگیرد، خداوند برای او ثواب روزه هشتاد ماه را می‌نویسد، پس اگر ۹ روزه دیگر دهه را هم روزه گرفت؛ ثواب روزه یک عمر را به او می‌دهند، روزه قضا یا روزه استیجاری هم داری، در این ایام بگیر که همان ثواب برایت هست، خلاصه آنکه از حیث فضیلت و قرب به حق، ماه ذیحجه، ماهی عجیب است.

*اهمیت دعا در این ماه

دعاهای زیبا و عجیبی برای این ماه هست که در کتاب مفاتیح الجنان ذکر شده و سفارش شده که آن‌ها را بخوانند. حضرت حق با این همه عظمتش و با این همه مخالفت‌های من و امثال من، در عین حال فرموده است: به در خانه من بیایید. در قرآن فرمود: «وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ»، بخوانید مرا، دعاهایتان را اجابت می‌کنم، در آیه شریف دیگری است که «قُلْ مَا یَعْبَؤُاْ بِکمُ‏ْ رَبىّ‏ِ لَوْ لَا دُعَاؤُکُمْ»، بگو: اگر دعاهای شما نبود، خدا اصلاً به شما اعتنا نمی‌کرد، اگر دعاهای شما و تضرع و زاری شما نباشد، خدا به شما اعتنا نمی‌کند.

در روایتی دیگر هست که «اِنَّ اللّه‏َ یُحِبُّ اَنْ یُسْاَلَ»، خدا دوست دارد که از او درخواست شود، خدا دوست دارد بنده‌هایش در خانه‌اش بروند و بگویند؛ خدایا! به ما عطا کن. کریم، عطا و کرم را دوست دارد. حضرت حق، خالق هر شخص کریمی است، همه انسان‌های کریم، مخلوق او هستند؛ لذا خداوند، فوق هر کریم است و هر چه بخواهیم، عنایت می‌کند.

حضرت رسول اکرم(ص) فرمودند: «عَلَیْکُم بِسِلَاحِ الْأَنْبِیَاء»، بر شما باد به صلاح انبیا، عرض کردند: یا رسول الله! اسلحه انبیاء چه بوده است؟، فرمودند: «دعا»، دعا، اسلحه انبیاء است، هر چه می‌خواهید از خدا بخواهید که همه چیز در دست او است، حالا اگر ناصری یک تقاضایی داشت و چهار روز به در خانه خدا رفت و به او ندادند، مأیوس نشود.

حضرت امیر(ع) می‌فرمایند: «مَن استَدامَ قَرْعَ البابِ وَ لَجَّ وَلَجَ»، کسی که در زدن را ادامه دهد و پافشاری کند، به مقصود می‌رسد، کسی که در یک خانه‌ای را مرتب بزند، آخر در را به رویش باز می‌کنند و نمی‌گذارند بسته بماند، مخصوصاً در این زمان‌ها که بسیار با شرافت و با عظمت هستند. چنین موقعیت زمانی در اختیار ما هست.

حضرت نبی اکرم(ص) فرمودند: «مَا مِنْ أَیَّامٍ أَزکَی عِندَ الله تعالی وَ لاَ أعظَمَ أجراً مِن خَیرٍ مِنْ عَشْرَ اْلأضْحَی»، هیچ ایامی نزد خدا، پر برکت‌تر و پر اجرتر از دهه اول ذیحجه نیست، منظور این است که ماه ذیحجه، ظرفی است برای استجابت دعاها و قبولی توبه‌ها و رسیدن به مقامات معنوی. ماه ذی‌حجه، یک سکوی پرش به قرب حق و رضایت حق و سعادت ابدی و تکامل است.

برادران! این فرصت چند روزه در این ماه را غنیمت بشماریم و بر ذکرها و دعاهایی که دارد مواظبت کنیم، دعاهای وارد شده در این ماه را مرحوم حاج شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان نقل کرده‌اند که دعاهای عجیب است؛ مثل دعایی که حضرت امیر(ع) در این دهه می‌خواندند و سفارش می‌کردند که همه بخوانند، با این مضمون:

لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الّلَیالی وَالدُّهُورِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ اَمْواجِ الْبُحُورِ، لااِلهَ اِلاَّ اللهُ وَرَحْمَتُهُ خَیْرٌ مِمّا یَجْمَعُونَ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الشَّوْکِ وَالشَّجَرِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الشَّعْرِ وَالْوَبَرِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الْحَجَرِ وَالْمَدَرِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ لَمْحِ الْعُیُونِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ فِی اللَّیْلِ اِذا عَسْعَسَ، وَالصُّبْحِ اِذا تَنَفَّسَ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الرِّیاحِ فِی الْبَراری وَالصُّخُورِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ مِنَ الْیَوْمِ اِلی یَوْمِ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ

که «لا اله الا الله» می‌گوییم به عدد شب‌ها و روزگار. «لا اله الا الله» می‌گویم به عدد امواج دریاها که همیشه موج دارند و لحظه‌ای از موج، خالی نیستند. «لا اله الا الله» می‌گویم به عدد موها و پشم بدن‌های موجودات«لا اله الا الله» می‌گویم به عدد سنگ‌ها و کلوخ‌ها. «لا اله الا الله» می‌گویم به عدد به هم خوردن پلک‌ها و …

اعتقاد ما این است که به عدد همه این‌ها «لا اله الا الله» در پرونده خواننده دعا می‌نویسند. خدا دارا است و عنایت می‌کند و همه را در نامه عمل می‌نویسد، این اعداد را او می‌داند و می‌نویسد، این اعداد را او می‌داند و می‌نویسد، قریب به این مضمون در صلواتی بر اهل بیت(ع) هم هست که: خدایا بر حضرت محمد و آل محمد صلوات بفرست به عدد ستاره‌ها، به عدد برگ درخت‌ها، به عدد صدا کردن حیوانات پرنده و … در آنجا هم تعبیراتی مثل این دعا دارد.

آیت‌الله محمدعلی ناصری استاد اخلاق پایگاه ظهور

سه ویژگی شاخص بانوی کرامت

مرکز مطالعات و پاسخ‌‌گویی به شبهات حوزه علمیه قم:

در ميان امام زادگان بویژه  فرزندان حضرت امام موسی (ع) ،كريمه اهل بيت پيامبر(ص) دخت گرامي موسي بن جعفر، حضرت معصومه(س) نورافشاني مي‌كنند، و همچون خورشید تاباني همه را تحت‌الشعاع انوار درخشان خود قرار داده اند.

حضرت فاطمه معصومه(س) از جهت شخصيت فردي و كمالات روحي در بين فرزندان موسي بن جعفر ـ سلام الله عليها ـ بعد از برادرش، علي بن موسي الرضا ـ عليه السّلام ـ در والاترين رتبه‌ جاي دارد. اين در حالي است كه شيخ مفيد و ديگران فرزندان دختر امام كاظم ـ عليه السّلام ـ حداقل هجده تن بوده‌اند و فاطمه در بين اين همه بانوي مكرمه سرآمد بوده است.[1]

حاج شيخ عباس قمي درباره دختران موسي بن جعفر مي‌نويسد: «برحسب آنچه به ما رسيده، افضل آنها سيده جليله معظمه، فاطمه بنت امام موسي(ع) معروف به حضرت معصومه است».[2]

اما شيخ محمد تقي تستري در «قاموسي الرجال» فضيلت وي را نه تنها در بين دختران،‌ بلكه پسران حضرت غير از امام رضا ـ عليه السّلام ـ بي‌نظير مي‌داند و مي‌نويسد: «در ميان فرزندان امام كاظم(ع)  با آن همه كثرتشان، بعد از امام رضا(ع) كسي هم‌شأن حضرت معصومه(س) نيست.»[3]

بي‌گمان اين نحوه اظهار نظرها و نگرش به شخصيت فاطمه دختر موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ بر برداشتهايي استوار است كه از متن روايات وارده از ائمه به دست آمده است. رواياتي كه مقامهايي را براي فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ برشمرده‌اند مقامي كه نظير آن را براي ديگر برادران و خواهران وي ذكر نكرده‌اند و به اين ترتيب نام فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ را در شمار زنان برتر جهان قرار داده‌اند. حال به طور اختصار به بررسي بعضي از خصوصياتي كه آن حضرت را از ديگر امام‌زادگان جدا مي‌كند مي‌پردازيم.

1 . شرافت خانوادگي: تأثير شخصيت پدر و مادر در روح و جسم فرزندان را نمي‌توان انكار كرد. اين تأثيرپذيري در وجود فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ از برجستگي خاصي برخوردار است. اواز هر دو طرف (پدر و مادر) فضايلي را به ارث برد كه تنها برادرش علي بن موسي الرضا ـ عليه السّلام ـ آنها را به صورت كامل در خود جمع كرده بود و به نظر مي‌رسد بتوان سربرتري شخصيت والاي فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ بر ديگر فرزندان حضرت موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ را در همين نكته يافت كه فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ مانند برادرش از هر دو طرف پاكيزه‌ترين خصال و ويژگيها را به ارث برد با وجود بانوان ديگري در خاندان امام كاظم ـ عليه السّلام ـ گويي «نجمه» ستاره پر نور بانوان امام كاظم است كه به سان پرفروغ‌ترين ستاره‌ها مي‌درخشد و به راستي كه تمام فروغش را به دو پاكيزه گوهرش، علي بن موسي الرضا ـ عليه السّلام ـ و فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ منتقل كرد.[4]

مطالعه سيره ائمه گواهي مي‌دهد كه طهارت و پاكي مادر شرط اساسي براي گزينش مادران امامان بوده است و سعادتي كه نصيب فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ شده اين بود كه مادرش، مادر امام رضا ـ عليه السّلام ـ نيز بود. لذا از هر آلودگي در هر اندازه‌اش به دور ماند.[5]

2 . شفاعت گسترده: بالاترين جايگاه شفاعت از آن رسول گرامي اسلام است،[6] اما دو تن از بانوان خاندان رسول مكرم شفاعت گسترده‌اي دارند كه بسيار وسيع و جهان شمول است و مي‌تواند همه اهالي محشر را فرا گيرد: 1 . خاتون محشر، صديقه اطهر، حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ   2 . شفيعه روز جزا حضرت فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ

در مورد شفاعت گسترده حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ طبق احاديث منقول از اهل سنت و شيعه هيچ شكي نيست. اما در مورد حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ از جهت گستردگي شفاعت، هيچ‌كس ـ حداقل هيچ بانويي ـ به شفيعه محشر معصومه نمي‌رسد،‌كه امام جعفر صادق ـ عليه السّلام ـ در اين رابطه مي‌فرمايد: «تدخل بشفاعتها شيعتنا الجنه باجمعهم» با شفاعت او همه شيعيان ما وارد بهشت مي‌شوند.[7]

3 . ويژگي های ديگر: مثل عصمت، محدثه بودن، ورود زيارتنامه مخصوص، و … باعث شده كه حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ از ديگر امام‌‌زادگان وبرادران وخواهران پيشي گيرد.[8] و همچون ستاره‌اي درخشان در اين آسمان بدرخشد و صاحب شأن و مقام خاصي بشود همان‌طوري كه امام رضا ـ عليه السّلام ـ در فقره‌اي از زيارتنامه آن حضرت مي‌فرمايد:‌ «فان للك عند الله شانا من الشان»[9] يعني تو در محضر الهي شأن و منزلت وصف‌ناپذيري داري، كه بر خاك‌نشينان اين عالم قابل تصور نيست و تنها خدا و پيامبر و اوصياء طاهرينش بر آن واقفند.

4- کراماتی که از آن حضرت به مسلمانان وعلاقه مندان اهل بيت واهل علم ومراجع عظام رسيده برتری وفضل آن حضرت را به اثبات می رساند که باتامل درابعاد مختلف گوشه هايي از انوار ملکوتی وشعاع آسمانی روشن خواهد شد.

امام رضا(عليه السلام)هرکس خواهرم معصومه را در قم زيارت کند(بامعرفت وشناخت)  بهشت براو واجب مي شود

پی نوشت:
[1]  . صدوق، عيون‌الاخبار، موسسه الاعلمي للمطبوعات، بيروت، ج 1، ص 14؛ شيخ مفيد، الارشاد، دارالمفيد، ج 2،‌ص 244.
[2]  . شيخ عباس قمي، منتهي‌الامال، انتشارات هجرت، ج 2، ص 273.
[3]  . ر.ك: مجله كوثر، شماره 33،‌ شخصيت‌حضرت معصومه.
[4]  . كليني، اصول كافي، چاپ مكتبة الصدوق، تهران، ج 1، ص 477.
[5]  . طبرسي، اعلام الوري، دارالكتب الاسلاميه، تهران، ص 302.
[6]  . سوره بقره، آيه 256.
[7]  . سفينة البحار، شيخ عباس قمي، كتابخانه سنائي، تهران، ج 2، ص 376.
[8]  . طبق حديثي از امام رضا ـ عليه السّلام ـ لقب حضرت به حضرت فاطمه دادند و اين دلالت بر عصمت و پاكي آن حضرت دارد. طبق نقل علامه اميني در الغدير، حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ ناقل حديث از اجداد خود بوده است از اين روي به وي محدثه مي‌گويند. (علامه اميني، الغدير، ج 1، ص 196).
[9]  . علامه مجلسي، بحارالانوار،‌مؤسسة الوفاء، بيروت، ج 102، ص 266.

منبع:حوزه
 

توبه‌ای منقول از پیامبر اکرم صلوات الله علیه و فضیلت توبه و استغفار

برای به دست آوردن طاعت خدا در ماه  ذی القعده قبل از هر چیز از تمام مسائلی که قبلاً گرفتار آن بودی توبه کن؛ توبه‌ای صادقانه.

روایت شده که رسول خدا صلوات الله علیه در روز یکشنبه ماه ذی‌القعده فرمود: مردم! کدام یک از شما می‌خواهید توبه کنید؟ راوی می‌گوید: گفتیم: رسول خدا! همه ما می‌خواهیم توبه کنیم. حضرت فرمودند: غسل کرده، وضو گرفته و چهار رکعت نماز به جا آورید. در هر رکعت یک بار (فاتحةالکتاب)، سه بار (قل هو الله احد) و یک بار معوذتین (قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق) بخوانید. آنگاه هفتاد بار استغفار نموده و در پایان (لا حول و لا قوة الا بالله) بگویید. سپس بگویید: «یا عزیز! یا غفار! اغفرلی ذنوبی و ذنوب جمیع المؤمنین و المؤمنات فانه لا یغفر الذنوب الا انت» ای عزیز! ای بخشاینده! گناهان من و گناهان تمام مردان و زنان مؤمن را ببخش که جز تو کسی گناهان را نمی‌بخشد.

رسول خدا صلوات الله علیه فرمودند: کسی که سه روز از ماه حرام، پنجشنبه، جمعه و شنبه را روزه بگیرد، خداوند عبادت یک سال را برای او می‌نویسد
آنگاه فرمود: بنده‌ای از امت من چنین عملی را انجام نمی‌دهد مگر این که از آسمان به او ندا می‌رسد: بنده خدا! عمل را از نو شروع کن که توبه تو قبول، و گناهانت بخشیده شد. فرشته دیگری از زیر عرش ندا می‌کند: ای بنده! مبارک باد بر تو و بر خانواده و خاندانت. منادی دیگری صدا می‌زند: در روز قیامت، دشمنانت را از تو راضی می‌نمایند. فرشته دیگری ندا می‌کند: ای بنده! با ایمان از دنیا می‌روی؛ دینت از تو گرفته نشده و قبر تو نورانی و وسیع خواهد شد. منادی دیگر صدا می‌زند: پدر و مادرت از تو راضی می‌شوند، گرچه خشمگین باشند؛ پدر و مادر و خاندانت بخشیده شده و در دنیا و آخرت خوش رزق خواهی بود. جبرئیل ندا می‌کند: من با فرشته مرگ پیش تو آمده و به او دستور می‌دهم که با تو خوش رفتار بوده، به خاطر مرگ آسیبی به تو نرسانیده و به نرمی روح را از بدنت خارج نماید. گفتیم: رسول خدا! اگر کسی در زمان دیگری چنین بگوید چطور؟ فرمودند: چیزهایی را که گفتم برای او نیز خواهد بود. جبرئیل این مطالب را در شب معراج به من گفت. 

امام باقر علیه‌السلام فرمودند: خداوند از توبه بنده خود بیش از شخصی که در شب دراز و بسیار تاریک مرکب سواری و آذوقه خود را گم کرده و سپس پیدا کند، خوشحال می‌شود.

سایت تبیان

تقویم ماه ذی‌القعده 

اوّل ذی‌القعده:

بنا بر نقلی، اوّل ذی‌القعده سال 173 هجری، روز میلاد حضرت فاطمه معصومه(علیها السلام)است.(1)

یازدهم ذی‌القعده:

روز یازدهم ماه (سال 148 هجری قمری) روز میلاد مسعود امام علی بن موسی‌الرضا(علیهما السلام) است.(2)

بیست و سوم ماه ذی‌القعده:

(سال 203) طبق برخی از روایات شهادت همان حضرت است و زیارت آن حضرت در چنین روزی مناسب است. (هرچند معروف در شهادت آن حضرت «آخر ماه صفر» است).(3)

بیست و پنجم ماه ذی‌القعده:

طبق روایتی از امام رضا(علیه‌السلام) روز دحوالأرض است (روزی است که نخستین خشکی‌ها از زیر آب - که تمام روی زمین را فراگرفته بود - سر برآورد و مطابق بعضی از روایات، نخستین جایی که از زیر آب بیرون آمد و خشک شد و سپس گسترش یافت، سرزمین «مکّه» و به خصوص محلّ «خانه کعبه» بود و لذا مکّه «ام‌القری» ]= مادر همه آبادی‌ها[ نام گرفت).(4)

امام باقر علیه‌السلام فرمودند: خداوند از توبه بنده خود بیش از شخصی که در شب دراز و بسیار تاریک مرکب سواری و آذوقه خود را گم کرده و سپس پیدا کند، خوشحال می‌شود

آخر ماه ذی‌القعده:

(سال 220 هجری قمری) روز شهادت امام نهم، امام محمد تقی(علیه‌السلام)است که به زهر «معتصم عبّاسی» در بغداد مسموم و شهید گشت در حالی که بیش از 25 سال از عمر مبارکش نمی‌گذشت; بدن مطهّر آن حضرت را به کاظمین که نزدیک بغداد است آوردند و در کنار جدّ بزرگوارش امام موسی بن جعفر(علیهما السلام) به خاک سپردند و انتخاب نام کاظمین بر آن شهر به همین مناسبت است (قبلاً آن جا را «مقابر قریش» می‌نامیدند).(5)

در حدیثی آمده است که خود آن حضرت می‌فرمود: «اَلْفَرَجُ بَعْدَ الْمأمُونِ بِثَلاثینَ شَهْراً; آسودگی من بعد از مرگ مأمون به فاصله سی ماه خواهد بود».(6)

که این جمله اشاره‌ای به شهادت آن حضرت بعد از دو سال و نیم (30 ماه) بعد از مرگ مأمون بود. همچنین نشان می‌دهد که آن بزرگوار تا چه حد به خاطر فشارهای دستگاه بنی عبّاس در زحمت بودند. 

پی نوشت ها :

1. فروغی از کوثر، (زندگی نامه حضرت فاطمه معصومه) صفحه 32.

2. منتهی الآمال، تاریخ زندگانی امام رضا(علیه‌السلام) و بحارالانوار، جلد 49، صفحه 9، حدیث 16 و صفحه 10، حدیث 17.

3. منتهی الآمال، تاریخ زندگانی امام رضا(علیه‌السلام).

4. بحارالانوار، جلد 11، صفحه 217، حدیث 29.

5. منتهی الآمال، تاریخ زندگانی امام محمّد تقی(علیه‌السلام).

6. بحارالانوار، جلد 50، صفحه 64 و کشف الغمّه، جلد 2، صفحه 363. 

سایت تبیان