وَ كانَ مِنْ دعائِهِ عليه‏ السلام فى يوم عَرَفَة(47) «دعاى آن حضرت  امام سجاد علیه السلام در روز عرفه»

 اَلْحَمْدُ للَّهِ رَبِ‏ الْعالَمينَ، اَللَّهُمَّ لَكَ‏ الْحَمْدُ بَديعَ السَّمواتِ

سپاس خداى را كه پروردگار جهانيان است، بار خدايا تو را سپاس اى پديد آورنده آسمانها

وَ الْاَرْضِ، ذَاالْجَلالِ وَ الْاِكْرامِ، رَبَّ الْاَرْبابِ، وَ اِلهَ كُلِّ

و زمين، اى صاحب جلال و بزرگوارى، اى ربّ ارباب، و معبود

مَاْلُوهٍ، وَ خالِقَ كُلِّ - مَخْلُوقٍ، وَ وارِثَ كُلِّ شَىْ‏ ءٍ، لَيْسَ

هر معبود و آفريننده هر آفريده، و وارث هر چيز، اى كه چيزى

كَمِثْلِهِ شَىْ‏ ءٌ، وَلا يَعْزُبُ عَنْهُ عِلْمُ شَىْ‏ ءٍ، وَ هُوَ بِكُلِّ - شَىْ‏ ءٍ

شبيه تو نيست، و علم چيزى از تو پنهان نمى‏ باشد، بلكه بر هر چيز

ادامه »

چرا روز نهم ذی‌الحجه، عرفه نام‌گذاری شد؟

روز نهم ذی‌الحجه، روز نیایش و عید مسلمانان است. چرا که در این روز درهای احسان و بخشش خداوند برای بندگانش گشوده خواهد شد و شیطان در این روز حقیر و رانده می‌شود. روز عرفه فرصتی دوباره برای جاماندگان از شب‌های قدر است. در همین باره امام صادق علیه‌السلام فرمودند:«اگر شخصى گناهکار نتواند در شب‌هاى با برکت ماه رمضان به ويژه شب‌هاى قدر، خود را در معرض نسيم رحمت الهى قرار دهد و آمرزيده شود، او تا سال آينده بخشوده نمى‌شود، مگر اينکه عرفه را درک کند و از امتيازات آن روز بهره‌ گيرد.»(۱)

به گفته امام سجاد علیه‌السلام در روز عرفه حتی برای کودکانی که در رحم مادر خود هستند نیز امید سعادت و خوشبختی می‌رود.(۲) در حدیث دیگری از پیامبر اسلام صلی‌الله علیه وآله نقل شده است که:«در میان گناهان، گناهانی است که جز در عرفات بخشیده نمی‌شود.»(۳)

روز اعتراف به گناهان

از امام صادق علیه‌السلام درباره چرایی نام “عرفات” سوال شد. ایشان فرمودند:«جبرئیل، حضرت ابراهیم را روز عرفه به این مکان آورد، چون ظهر فرا رسید، جبرئیل گفت:«ای ابراهیم! به گناه خود اعتراف کن و مناسکت را بیاموز.» چون جبرئیل گفت اعتراف کن. این سرزمین عرفات نامیده شد.»(۴)

بنا بر قول دیگری حضرت ابراهیم در سرزمین عرفات خواب دید که اسماعیل را قربانی می‌کند و به خاطر عمل به این وظیفه، عارف شد. بعضی دیگر هم به دلیل صبر و تحملی که برای رسیدن به آن باید متحمل شد آن را عرفات می‌نامند. چون یکی از معانی عرف، صبر و شکیبایی است.

در روز عرفه کجا باشیم بهتر است؟

بهترین مکان‌ها که برای حضور در این روز سفارش شده؛ عرفات و کربلا است. اما این روز آنقدر دارای عظمت است که هر جایی در این دنیا، دستی به سوی آسمان دراز شود و دلی شکسته شود، خداوند آن را دست خالی برنمی‌گرداند.

اعمال شب عرفه

در شب عرفه تمامی دعاهای خیر به اجابت می‌رسد و برای کسی که در این شب به عبادت خداوند بپردازند معادل صد و هفتاد سال اطاعت و عبادت به او پاداش داده می‌شود. احیای شب عرفه و دعا کردن بسیار توصیه شده است. همچنین زیارت امام حسین علیه‌السلام نیز از مواردی است که برای اعمال شب عرفه ذکر شده است.

اعمال روز عرفه

۱.غسل (مستحب است که قبل از زوال انجام شود)

۲. روزه البته در صورتی که باعث ضعف و مانع دعا نباشد

۳. زیارت امام حسین علیه‌السلام در روز عرفه

۴. خواندن دو رکعت نماز بعد از نماز عصر و قبل از خواندن دعای عرفه در زیر آسمان و اقرار به گناهان

۵.خواندن تسبیحات حضرت رسول

۶.ذکر صلوات از حضرت صادق علیه‌السلام 

۷.خواندن دعای عرفه امام حسین علیه‌السلام

۸. خواندن دعای عرفه امام سجاد علیه‌السلام (چهل و هفتمین دعای صحیفه سجادیه) 

۹.زیارت حضرت ابوالفضل علیه‌السلام

۱۰.به جا آوردن دو رکعت نماز در هنگام زوال آفتاب که در رکعت اوّل بعد از حمد، سوره  توحيد و در ركعت دوم بعد از حمد، سوره کافرون خوانده می‌شود. سپس چهار رکعت نماز که در هر رکعت بعد از حمد، پنجاه مرتبه سوره توحيد خوانده می‌شود (اين نماز در واقع همان نماز حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام است)

از مشاهده این فهرست نترسید. هر کدام از این اعمال که حوصله انجامش را دارید انجام دهید. به عنوان مثال انجام غسل کار ساده‌ای است و چند دقیقه بیشتر وقت شما را نمی‌گیرد. خواندن دو رکعت نماز و راز و نیاز با خدا هم ده دقیقه بیشتر زمان نمی‌برد. یادتان باشد که در این روز فرصت نیایش با خدا را از دست ندهید و اینکه در هر حال کیفیت مهم‌تر از کمیت است.

پی‌نوشت:

۱.کافي، ج ۲، ص ۶۶

۲.بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۲۶۱

۳.جعفریات، ج ۱۱۴، ص ۴۱۵

۴.کافی، ج ۴، ص ۳۱۶؛ علل الشرایع، ج ۲، ص ۴۳۶

مقایسه ماه رمضان و ماه ذیحجه

برای این سؤال که ماه رمضان برتر است یا ماه ذیحجه به چند صورت می‌توان جواب گفت:

اول اینکه بگوییم روایت فضیلت ماه مبارک رمضان به روایات ماه ذیحجه تخصیص می‌خورد و حاصلش این می‌شود که ماه مبارک رمضان، افضل از همه ماه‌ها، و ایامش، افضل از همه ایام، و ساعاتش، افضل از همه ساعات، الا ماه ذیحجه که این ماه، افضل از همه است. این استدلال، طبق ضوابط علمی هم درست در می‌آید. نتیجه اینکه ماه ذیحجه، افضل از جمیع ماه‌ها است که علت این برتری را هم بیان خواهیم کرد.

ثانیاً ممکن است بگوییم این برتری‌ها، جهتی و حیثی است، یعنی از جهتی ماه رمضان برتر است و از جهتی دیگر، ماه ذیحجه برتر است؛ برای مثال می‌توان گفت از حیث دعا و مهمان حق بودن و عمومیت مغفرت الهی، ماه مبارک رمضان برتر است و از حیث درجه و مقام و تجلیات ولایت، ماه ذیحجه برتری دارد، به هر حال ماه ذیحجه، ماه دعا است و ماهی است که نزد خدا خیلی عزیز است. ماه‌ها، مخلوق خدا و نزد او عزیز هستند، لکن ماه ذیحجه، آثار دیگری دارد و بنده‌ها می‌توانند به واسطه رفتن در خانه حق و التجا بردن به حق و توبه و انابه کردن در این ماه، نتایج ویژه‌ای بگیرند.

اعمالی که در این ماه وارد شده، دارای فضائل عجیب است، از جمله روزه گرفتن روز اول ماه بسیار ثواب دارد، حضرت موسی بن جعفر(ع) فرمودند: هر کس روز اول دهه ذیحجه را روزه بگیرد، خداوند برای او ثواب روزه هشتاد ماه را می‌نویسد، پس اگر ۹ روزه دیگر دهه را هم روزه گرفت؛ ثواب روزه یک عمر را به او می‌دهند، روزه قضا یا روزه استیجاری هم داری، در این ایام بگیر که همان ثواب برایت هست، خلاصه آنکه از حیث فضیلت و قرب به حق، ماه ذیحجه، ماهی عجیب است.

*اهمیت دعا در این ماه

دعاهای زیبا و عجیبی برای این ماه هست که در کتاب مفاتیح الجنان ذکر شده و سفارش شده که آن‌ها را بخوانند. حضرت حق با این همه عظمتش و با این همه مخالفت‌های من و امثال من، در عین حال فرموده است: به در خانه من بیایید. در قرآن فرمود: «وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ»، بخوانید مرا، دعاهایتان را اجابت می‌کنم، در آیه شریف دیگری است که «قُلْ مَا یَعْبَؤُاْ بِکمُ‏ْ رَبىّ‏ِ لَوْ لَا دُعَاؤُکُمْ»، بگو: اگر دعاهای شما نبود، خدا اصلاً به شما اعتنا نمی‌کرد، اگر دعاهای شما و تضرع و زاری شما نباشد، خدا به شما اعتنا نمی‌کند.

در روایتی دیگر هست که «اِنَّ اللّه‏َ یُحِبُّ اَنْ یُسْاَلَ»، خدا دوست دارد که از او درخواست شود، خدا دوست دارد بنده‌هایش در خانه‌اش بروند و بگویند؛ خدایا! به ما عطا کن. کریم، عطا و کرم را دوست دارد. حضرت حق، خالق هر شخص کریمی است، همه انسان‌های کریم، مخلوق او هستند؛ لذا خداوند، فوق هر کریم است و هر چه بخواهیم، عنایت می‌کند.

حضرت رسول اکرم(ص) فرمودند: «عَلَیْکُم بِسِلَاحِ الْأَنْبِیَاء»، بر شما باد به صلاح انبیا، عرض کردند: یا رسول الله! اسلحه انبیاء چه بوده است؟، فرمودند: «دعا»، دعا، اسلحه انبیاء است، هر چه می‌خواهید از خدا بخواهید که همه چیز در دست او است، حالا اگر ناصری یک تقاضایی داشت و چهار روز به در خانه خدا رفت و به او ندادند، مأیوس نشود.

حضرت امیر(ع) می‌فرمایند: «مَن استَدامَ قَرْعَ البابِ وَ لَجَّ وَلَجَ»، کسی که در زدن را ادامه دهد و پافشاری کند، به مقصود می‌رسد، کسی که در یک خانه‌ای را مرتب بزند، آخر در را به رویش باز می‌کنند و نمی‌گذارند بسته بماند، مخصوصاً در این زمان‌ها که بسیار با شرافت و با عظمت هستند. چنین موقعیت زمانی در اختیار ما هست.

حضرت نبی اکرم(ص) فرمودند: «مَا مِنْ أَیَّامٍ أَزکَی عِندَ الله تعالی وَ لاَ أعظَمَ أجراً مِن خَیرٍ مِنْ عَشْرَ اْلأضْحَی»، هیچ ایامی نزد خدا، پر برکت‌تر و پر اجرتر از دهه اول ذیحجه نیست، منظور این است که ماه ذیحجه، ظرفی است برای استجابت دعاها و قبولی توبه‌ها و رسیدن به مقامات معنوی. ماه ذی‌حجه، یک سکوی پرش به قرب حق و رضایت حق و سعادت ابدی و تکامل است.

برادران! این فرصت چند روزه در این ماه را غنیمت بشماریم و بر ذکرها و دعاهایی که دارد مواظبت کنیم، دعاهای وارد شده در این ماه را مرحوم حاج شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان نقل کرده‌اند که دعاهای عجیب است؛ مثل دعایی که حضرت امیر(ع) در این دهه می‌خواندند و سفارش می‌کردند که همه بخوانند، با این مضمون:

لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الّلَیالی وَالدُّهُورِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ اَمْواجِ الْبُحُورِ، لااِلهَ اِلاَّ اللهُ وَرَحْمَتُهُ خَیْرٌ مِمّا یَجْمَعُونَ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الشَّوْکِ وَالشَّجَرِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الشَّعْرِ وَالْوَبَرِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الْحَجَرِ وَالْمَدَرِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ لَمْحِ الْعُیُونِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ فِی اللَّیْلِ اِذا عَسْعَسَ، وَالصُّبْحِ اِذا تَنَفَّسَ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الرِّیاحِ فِی الْبَراری وَالصُّخُورِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ مِنَ الْیَوْمِ اِلی یَوْمِ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ

که «لا اله الا الله» می‌گوییم به عدد شب‌ها و روزگار. «لا اله الا الله» می‌گویم به عدد امواج دریاها که همیشه موج دارند و لحظه‌ای از موج، خالی نیستند. «لا اله الا الله» می‌گویم به عدد موها و پشم بدن‌های موجودات«لا اله الا الله» می‌گویم به عدد سنگ‌ها و کلوخ‌ها. «لا اله الا الله» می‌گویم به عدد به هم خوردن پلک‌ها و …

اعتقاد ما این است که به عدد همه این‌ها «لا اله الا الله» در پرونده خواننده دعا می‌نویسند. خدا دارا است و عنایت می‌کند و همه را در نامه عمل می‌نویسد، این اعداد را او می‌داند و می‌نویسد، این اعداد را او می‌داند و می‌نویسد، قریب به این مضمون در صلواتی بر اهل بیت(ع) هم هست که: خدایا بر حضرت محمد و آل محمد صلوات بفرست به عدد ستاره‌ها، به عدد برگ درخت‌ها، به عدد صدا کردن حیوانات پرنده و … در آنجا هم تعبیراتی مثل این دعا دارد.

آیت‌الله محمدعلی ناصری استاد اخلاق پایگاه ظهور