اگر در نماز نباید غیر خدا را مخاطب خود قرار داد پس چرا می گوییم «السلام علیک یا ایها النّبی ... »؟
اگر در نماز نباید غیر خدا را مخاطب خود قرار داد پس چرا می گوییم «السلام علیک یا ایها النّبی … »؟
در پاسخ به این پرسش توجه به امور ذیل لازم است:
۱. مخاطب قرار دادن غیر خدا در نماز به عنوان شرط یا اجزای نماز. در نماز مجموعه از مقررات شرعی و الاهی وجود دارد که برای به تحقق رساندن نماز به صورت مطلوب، مطرح شده است.
از قبیل شرایط ظاهری، و باطنی نمازگزار و نیز محل نماز و اجزا و ترتیبات مربوطه به نماز در تمام احکام مربوط به نماز که همگی از امور روشن و آشکار است، شرطی به عنوان مخاطب قرار ندادن غیر خدا مطرح نشده است، بنابراین اولا، اگر در سلام نماز مخاطب انسان غیرخداوند است، هرگز به نماز صدمه نمی زند. زیرا هیچ شرط یا واجبی از واجبات نماز را مخدوش نمی کند. ثانیا، مخاطب قرار دادن غیر خدا در نماز از قبیل پیامبر و بندگان صالح خداوند، چون به دستور خداوند، و با نام خدا (سلام) انجام می پذیرد، در واقع مخاطب قرار دادن خداوند است.
۲. روح عبادت و پرستش، اخلاص به حق است:در تمام عبادات از جمله نماز، باید قصد و نیت خالص باشد یعنی تنها خداوند مد نظر باشد نه کسی دیگر. از این رو در هنگام ورود به نماز سخن گفتن جز به سخن خدا تحریم شده است، یعنی انسان باید، با ادبیات و متنی سخن بگوید که کلام خالق و معبود اوست نه کلام مخلوق.
سوره حمد، و سوره دیگر مثل توحید و … کلام الهی است، همان طور که در نماز باید انسان روی خود را از تمام جهات دیگر برگرداند و تنها به جهت قبله قرار بدهد، سخن و ادبیات او نیز منحصرا سخن و کلام خداوند گروه همان گونه که از سخن گفتن با غیر منع شده است، در ابتدای ورود به نماز از گفتن کلام غیر خدا هم منع شده است. همه این محدودیت های کلامی و اندامی فقط برای این است که روح و قلب انسان به خدا متمرکز شود تا به معراج برسد. بنابراین در نماز باید نیت خالصانه باشد.
۳. در سلام نماز، مخاطب پیامبر، بندگان شایسته و نمازگزاران است: اولا، اصل «سلام» در شب معراج تمثیل یافت، هنگامی که رسول خدا در نماز شب معراج نشست، و دستورهای تشهد و سلام و صلوات را اجرا کرد، توجهی نمود، ناگاه صفوف فرشتگان و فرستادگان و پیامبران الهی را حاضر دید به او گفته شد، ای محمد (ص) بر آنان سلام کن! پیامبر بلافاصله فرمود: السلام علیکم و رحمت الله و برکاته» خداوند به او وحی کرد: من سلام، تحیت و رحمت هستم و تو و خاندانت «برکات هستید». (جوادی آملی، رازهای نماز، ص ۱۴۷-۱۴۸، ۱۳۸۳)
بنابراین، راز سلام این است که انسان به دستور خداوند، با نام خداوند به پیامبران و بندگان صالح و نمازگزاران درود می فرستد.براساس فرامین امام رضا علیه السلام در پاسخ به این پرسش که سخن مخلوق با ورود به نماز حرام و توجه به خالق برای او لازم می شود. فراغت از نماز و انتقال از حال نماز با آغاز کلام مخلوق یعنی سلام صورت می گیرد. (وسایل الشیعه، ج ۶، ص ۴۱۷)سلام بر بندگان صالح خداوند، به معنای بازگشت به جمع آنان است.
بنابراین، مخاطب قرار دادن غیر خداوند را در سلام، منافات با آداب و احکام نماز ندارد و چون به دستور خداوند انجام می شود و از سوی دیگر سلام نام خداوند است، در نهایت و واقع خداوند مورد خطاب قرار گرفته است.جهت مطالعه بیشتر ر.ک:جوادی آملی، رازهای نماز، قم، اسراء، چاپ چهارم، ۱۳۸۳.
