وظایف منتظران
الف) مقام و منزلت:
«الم ذَلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِینَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَیُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ ؛ این کتاب که هیچ تردیدی در آن نیست روشن گر راه پرهیزکاران است. آنان که به غیب ایمان آورند و نماز را برپای دارند و از آنچه به ایشان روزی دادیم انفاق می‌کنند.»1]
جابر بن عبدالله انصاری پیرامون تفسیر این آیه از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) چنین روایت می‌کند که آن حضرت فرمودند: «خوشا به حال صبرکنندگان در زمان غیبت او [مهدی] و خوشا به حال کسانیکه بر محبت او پابرجا می‌مانند آنها کسانی هستند که خداوند در کتاب خویش چنین توصیفشان کرده و فرموده: «الذین یؤمنون بالغیب..». سپس آن حضرت فرمودند: «آنان حزب خدایند و آگاه باشید که حزب خداوند پیروز است.»[2
و در روایتی از امام صادق(علیه‌السلام) نیز آیه شریفه فوق به منتظران حضرت ولی عصر (علیه‌السلام) در عصر غیبت تفسیر شده است.3
با توجه به روایاتی که گذشت می‌توان سه ویژگی مهم منتظران را علاوه بر مقام و منزلت آنها از آیه مبارکه فوق استفاده نمود که آنها عبارتند از:
1. اعتقاد و ایمان راستین به امام زمان (علیه‌السلام)
2. بر پا داشتن و اهمیت دادن به نماز.
3. انفاق و بخشش به فقیران و مستمندان.
ب) صبر و ارتباط قلبی
«یا اَیُّهاالَّذِینَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ ؛ ای کسانیکه ایمان آورده‌اید! صبر کنید و در برابر دشمنان پایدار باشید و از مرزهای خود مراقبت کنید و از خدا بپرهیزید [تقوی و خدا ترسی را پیشه سازید] شاید که رستگار شوید.»[4
نعمانی در کتاب غیبة خود از امام باقر (علیه‌السلام) نقل می‌کند که درباره این آیه فرمودند: «که صبر کنید بر ادای فرایض و در مقابل دشمنان پایداری کنید و با امامتان که انتظارش را می‌کشید مرابطه نمایید.»5]
«مرابطه» در لغت به معنای مراقبت از مرزها و بستن و محکم کردن آمده است و شاید مراد از «مرابطه» در این آیه شریفه ا ین باشد که منتظر واقعی در عصر غیبت از خانه دل در مقابل غیر امام زمان مراقبت می‌نماید و سرزمین پنهاور قلبش را محل عشق و علاقه امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) می‌گرداند و دل را به حضرت مهدی (علیه‌السلام) پیوند می‌دهد.
احتمال دیگری که در باره لغت «مرابطه» وجود دارد این است که رابطه با امام (علیه‌السلام) یعنی خود را به رشته ولایت او بستن و بر خدمت و پیروی و یاری او گردن نهادن، و این یکی از ارکان ایمان است که آدمی خود را به امام خویش مربوط سازد و از او جدا نشود.[6
ج) اطاعت محض
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَطِیعُواْ اللّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنکُمْ ؛ای کسانی که ایمان آورده‌اید اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید پیامبر و اولی الامر از خودتان را».7
جابر بن عبدالله انصاری می‌گوید هنگامی‌که پروردگار این آیه را بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نازل فرمود عرض کردم یا رسول الله؛ خدا و رسول را شناختیم، «اولی الامر» که خداوند اطاعتشان را به اطاعت تو مقرون ساخته چه کسانی هستند؟
حضرت فرمودند: «آنان خلفای من و ائمه مسلمانان پس از من می‌باشند. اول آنها علی بن ابی‌طالب و … [آخرینشان] حجت خدا در زمین و بقیة الله بر بندگانش است آنکه خدای تعالی مشرق و مغرب زمین را به دستان او فتح می‌کند. آنکه از شیعیان و دوستانش غیبتی خواهد داشت که در زمان غیبتش بر اعتقاد به امامتش ثابت نمی‌ماند مگر کسی که خداوند دلش را برای ایمان آزمایش کرده باشد».8
از این آیه شریفه درمی‌یابیم که منتظران واقعی امام زمان(علیه‌السلام) کسانی هستند که در عصر غیبت مطیع بی چون و چرای حضرت هستند و همیشه به دنبال کسب رضایت خاطر آن عزیز می‌باشند. که البته این اطاعت با پیروی همه جانبه از آیات نورانی قرآن و فرامین و دستورات ائمه معصومین (علیهم‌السلام) محقق خواهد شد.
د) امتحانات بسیار دشوار
«وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِّنَ الْخَوفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمَوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ ؛ ما شما را به چیزی از قبیل ترس و گرسنگی و کاهشی در اموال و جان‌ها و محصولات می‌آزمائیم و مژده بده به آنها که شکیبا و ثابت قدم هستند.»9
محمد بن مسلم می‌گوید: امام جعفر صادق(علیه‌السلام) در تفسیر این آیه فرمودند: «پیش از آمدن قائم (علیه‌السلام) علامت‌هایی برای امتحان مؤمنین خواهد بود. عرض کردم: آن علامت‌ها چیست؟ فرمودند: «بیماری‌های گوناگون که سبب ترس و دلهره است و بالا رفتن نرخ‌ها که سبب گرسنگی است و کاهش در اموال و جان‌ها که سبب قحطی و مرگ و میر فراوان است و نقص در محصولات که به نیامدن باران است، پس در آن موقع به آنها که در عقیده به ما ثابت می‌مانند مژده بده.»10
یکی از ابعاد «غیبت کبری» بُعد آزمایشی آن است. در این مرحله، انسان مؤمن باید به دقت مراقب حال خود باشد که مبادا با طولانی شدن زمان غیبت متزلزل گردد و فروغ ایمان از دلش زدوده شود. حضرت باقر (علیه‌السلام) در این باره می‌فرمایند: «ظهور مهدی (علیه‌السلام) بعد از غیبتی طولانی خواهد بود تا اینکه معلوم شود چه کسی او را در غیبت و نهان اطاعت می‌کند و به او ایمان دارد»[11 و نیز می‌فرمایند: «فقط کسانی در اعتقاد به مهدی(علیه‌السلام) پابرجا می‌مانند که دل آنان به فروغ ایزدی روشن شده باشد و روح خدایی به آنان مدد رساند.»12
هـ) شرایط سخت زندگی
«حَتَّى إِذَا اسْتَیْأَسَ الرُّسُلُ وَظَنُّواْ أَنَّهُمْ قَدْ کُذِبُواْ جَاءهُمْ نَصْرُنَا ؛ تا آن‌جا که رسولان مأیوس شدند [مردم] گمان کردن که به آنان دروغ گفته شده است در این هنگام یاری ما به سراغ آنها آمد».13
امیرمؤمنان علی (علیه‌السلام) در ضمن فرمایشاتی پیرامون این آیه شریفه به شرایط سخت زندگی مؤمنین و عدم توجه جامعه و مردم به آنها در عصر غیبت اشاره نموده تا آن‌جا که می‌فرمایند: «… متقین [در عصر غیبت] در نظر مردم از مردار در چشم صاحبش بی‌ارزش‌تر خواهند شد که در چنین شرایطی یاری خداوند و پیروزیش فرا رسد و این است معنای فرموده خداوند که: « حَتَّى إِذَا اسْتَیْأَسَ الرُّسُلُ وَظَنُّواْ أَنَّهُمْ قَدْ کُذِبُواْ جَاءهُمْ نَصْرُنَا »[14
و در این باره چه زیبا فرمود پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) که زمانی خواهد آمد که مؤمن از گوسفند خوارتر می‌شود15] مسلم است زمانی‌که مردم در کارهای ناپسند و زشت تعاون و همکای می‌کنند و تکبر و خودپرستی در اعماق دل‌ها نفوذ کند و گناهان علنی شده و محرمات الهی سبک شمرده می‌شود، هنگامی که امت اسلامی نماز را ضایع کنند و تابع شهوات باشند آمرین به معروف و ناهین از منکر خوار می‌شوند و در این جامعه‌ها هیچ جایی برای آنها پیدا نمی‌شود و همه گناهکاران و فاسقان از آنها بیزار می‌گردند و مؤمنان را افراد مزاحم و موانعی برای عصیانگری‌ها و بی‌بند و باری‌هایشان می‌پندارند.
مؤمنان را افراد مزاحم و موانعی برای عصیانگری‌ها و بی‌بند و باری‌هایشان می‌پندارند.
و) پاداش بزرگ
« وَمَن یُطِعِ اللّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَـئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِم مِّنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاء وَالصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أُولَـئِکَ رَفِیقًا ؛ کسی که خدا و پیامبر را اطاعت کند،(در روز رستاخیز) همنشین کسانی خواهد بود که خدا، نعمت خود را بر آنان تمام کرده؛ از پیامبران و صدیقان و شهداء و صالحان و آنها چه نیکو رفیقانی هستد».16
خوشا به حال کسانی که در عصر غیبت و در شرایط سخت زندگی و امتحانات دشوار متزلزل نشوند و شب و روز منتظر ظهور امام زمان (علیه‌السلام) باشند و استوار بودنشان را در راه انتظار با اطاعت از خدا و پیامبر و ائمه(علیهم‌السلام) ثابت کنند که حضرت سجاد (علیه‌السلام) فرمودند: «کسی که بر ولایت ما ثابت بماند در زمان غیبت قائم (علیه‌السلام) خداوند به او اجر هزار شهید از شهیدان بدر و احد عطا می‌فرماید».[17 و امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرمایند: «کسیکه در حال انتظار بمیرد مانند کسی است که در خیمه قائم (علیه‌السلام) باشد.»18 بزرگترین اجر و پاداشی که خداند برای منتظران و مطیعان امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) در زمان غیبت فراهم کرده این است که آنها را با انبیاء و صدیقین و شهدا و صالحین محشور گرداند. علی بن ابراهیم از امام صادق(علیه‌السلام) پیرامون تفسیر این آیه چنین نقل می‌نماید که امام فرمودند: «مراد از «نبیین» رسول خدا(صلی الله علیه و آله) و «صدیقان» علی(علیه السلام) و «شهیدان» حسن و حسین و «صالحان» ائمه (علیهم‌السلام) می‌باشند و «نیکو رفیقان» قائم از آل محمد (علیهم‌السلام) است». (وبلاک محبان مهدی)
