حکمت (15) نهج البلاغه
روش برخورد با گرفتار
« وَ قَالَ ع‏ مَا كُلُّ مَفْتُونٍ يُعَاتَب‏»

مرحوم شیخ مفید در کتاب « الجمل و النصرة لسيد العترة في حرب البصرة » از أَبُو مِخْنَفٍ لُوطُ بْنُ يَحْيَى الْأَزْدِيُّ در کتابی که درباره « حَرْب الْبَصْرَةِ » تألیف کرده است نقل می­کند زمانی که حضرت قصد کرد به سوی بصره حرکت کند به او خبر رسید «سَعْدِ بْنِ أَبِي وَقَّاصٍ » و «ابْنِ مَسْلَمَةَ» و « أُسَامَةَ بْنِ زَيْدٍ» و «ابْنِ عُمَرَ» رغبتی به همراهی با حضرت ندارند، حضرت دستور داد آنها را حاضر کردند فرمود: شنیدم میل ندارید با من به جنگ بیایید من شما را مجبور نمی­کنم مگر با من بیعت نکردید؟ گفتند: چرا، فرمود: چرا تثاقل می­کنید و نمی آیید؟

سعد گفت: می­ترسم در این جنگ مؤمنی را بکشم اگر جایی باشد که مؤمن وکافر را بشناسم با تو به جنگ می­آیم.

اسامه گفت: تو عزیزترین فرد نزد من هستی ولی من عهد کردم شمشیر به روی کسی که « لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ » می­گوید نکشم.

عبدالله بن عمر گفت: من راه حق را در این جنگ نمی شناسم مرا معاف بدار.

حضرت به آنان فرمود: «‏ مَا كُلُّ مَفْتُونٍ يُعَاتَب » هر دچار فتنه و بلا سرزنش نمی­شود. آنگاه فرمود: آیا بر بیعت با من هستید؟ گفتند بله، حضرت فرمود: برگردید خداوند بجای شما مرا یاری خواهد نمود.[1]

 می­گویم بی بصیرتی تا بدانجا پیش می­رود که نمی شود بین معاویه و امیرالمؤمنینp  فرق گذاشت اگر حضرت را قبول نداشتند چرا با او بیعت کردند و بیعت کردن به  معنای بر حق بودن آن حضرت بود و اگر قبول داشتند چرا آن حضرت را یاری ننمودند.

غرض حضرت از این سخن آن است که اگر کسی که فریب خورده است بخاطر سوء تدبیر خویش بوده و عقل خویش را بکار نبرده است چنین کسی مستحق مؤاخذه هست اما اگر بخاطر کمی فهم و نفهمیدن درست دین کاری را انجام داد و به گمانش کار درستی است نباید مانند دیگران با وی برخورد کرد.

. محمد بن محمد، مفيد،الجمل و النصرة لسيد العترة في حرب البصرة، ، كنگره شيخ مفيد، ايران ؛ قم، چاپ: اول، 1413ق، ص95.[1]

نویسنده: علی گلایری