#تقوی ?ب: مراحل تقوا طبق بیان قران کریم و روایات تقوا دارای مراتبی است که هر چه مراحل بالاتر باشد جنبه محافظت آن نسبت به شخص متقی قوی‌تر خواهد بود و چون موجب قرب بیشتر به خداوند می‌شوند و درجه حفظ نمودن آن افزون‌تر می‌گردد(إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُم‏)(حجرات ۱۳). از این رو  به نظر می‌رسد و مراحل تقوی را می‌توان این‌گونه بیان کرد. ? مرحله اول  ?ترک محرمات اولین مرحله تقوی آن است که فرد متقی از گناهان اجتناب نماید و از خطوط قرمزی که برای وی ترسیم شده است دوری نماید تا نابود نگردد. لذا در بیان نورانی حضرت امیرالمومنین(علیه‌السلام) آمده است(ألمتّقي‏ من‏ اتّقى‏ الذنوب)(غررالحکم ج۱ ص۹۸) انسان با تقوا کسی است که از گناهان دوری نماید زیرا دور شدن از گناهان دور شدن از محیط تاریک و بی نور است و هر کس وارد محیط تاریک شود از هلاکت ایمن نخواهد بود. از اولین قدم آن است که انسان از گناهان اجتناب نماید. ? مرحله دوم  ?انجام واجبات هرگاه انسان از گناهان فاصله گرفت می‌بایست با انجام واجبات خود را حفظ نماید و همین امر او را در رسیدن به مرحله بالاتر تقوی یاری می‌رساند. لذا پیامبر اکرم(صلی‌الله علیه و اله و سلم) می‌فرماید:(اعْمَلْ بِفَرَائِضِ‌اللَّهِ تَكُنْ‏ أَتْقَى‏ النَّاس‏) (کافی ج۲ ص۸۱). و واجبات را انجام بده تا با تقوا‌ترین مردم باشی. ? مرحله سوم  ?ترک شبهات در مرحله سوم انسان متقی تلاش می‌کند تا با اجتناب از اموری که شائبه در آن وجود دارد خویش را حفظ نماید تا در گرداب حرام نیافتد و روایتی که از امام جعفر صادق علیه‌السلام در اصول کافی آمده است موید این سخن است. امام می‌فرماید، نبی اکرم(صلی‌الله علیه و اله و سلم) فرمود:(ِ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) حَلَالٌ بَيِّنٌ وَ حَرَامٌ بَيِّنٌ وَ شُبُهَاتٌ بَيْنَ ذَلِكَ فَمَنْ‏ تَرَكَ‏ الشُّبُهَاتِ‏ نَجَا مِنَ الْمُحَرَّمَاتِ وَ مَنْ أَخَذَ بِالشُّبُهَاتِ ارْتَكَبَ الْمُحَرَّمَاتِ وَ هَلَكَ مِنْ حَيْثُ لَا يَعْلَم)(کافی ج۱ ص۶۸) برخی از امور حلیت آن روشن است می‌توان از آن بهره برد و بعضی حرمت آن مشخص می‌باشد که می‌باید از آن دوری گزید و بخشی نیز معلوم نیست که حرام است یا حلال، هرکس از قسم سوم اجتناب نماید از محرمات نجات می‌یابد و هر کس آنها را انجام دهد مرتکب محرمات شده و از راهی که نمی‌داند دچار هلاکت می‌شود. گرچه این مرحله آسان نیست اما برای طی مسیر نیاز است و گاهی ارتکاب اموری که شائبه حرام در آن است انسان را چنان از مسیر منحرف می‌کند که زحمات چندین ساله خود را نابود ساخته و او را به جای اول سوق می‌دهد و حتی ممکن است او را به ورطه سقوط بکشاند ? مرحله چهارم  ?انجام مستحبات انجام فرائض و ترک محرمات و شبهات توفیق انجام مستحبات را در پی دارد و نوافل نقش مهمی در تربیت انسان ایفا می‌کند و موجب تسریع در حرکت انسانی در کمال و تعالی خواهند شد. حضرت امیرالمومنین(علیه‌السلام) بنا به نقل نهج‌البلاغه می‌فرماید(إِنَ‏ لِلْقُلُوبِ‏ إِقْبَالًا وَ إِدْبَاراً فَإِذَا أَقْبَلَتْ فَاحْمِلُوهَا عَلَى النَّوَافِلِ وَ إِذَا أَدْبَرَتْ فَاقْتَصِرُوا بِهَا عَلَى الْفَرَائِض‏) (حکمت ۳۱۲) قلب انسان که محل و منزل تربیت و تزکیه است در برخی مواقع به انسان روی خویش نشان داده و او را با انجام اعمال دینی همراهی می‌کند در این صورت می‌بایست به سراغ اعمال مستحب رفت و گاهی نیز از انسان روی می‌گیرد و پشت می‌کند که می‌بایست فقط به واجبات اکتفا کرد. وقتی این سخن نورانی در کنار کلام گهر بار دیگر حضرت قرار گیرد به خوبی جایگاه مستحبات مشخص می‌شود و شخصی از حضرت می‌پرسد چرا توفیق نماز شب ندارم؟ می‌فرماید(قیدتک ذنوبک)(وسایل الشیعه چاپ ال آلبیت ج۸ ص۱۶۲) گناهانت تو را به بند کشید. یعنی گناه موجب سلب توفیق نماز شب خواهد شد که در مرحله بالاتر نصیب انسان مومن می‌گردد.  مرحله پنجم  انجام تمام امور برای خدا با حرکت صعودی انسان در پرتو تقوا تا به آنجا پیش می‌رود که هرچه انجام می‌دهد تنها چیزی که در نظر دارد رضایت الهی است و همه‌ی کارهای غیر خدایی را ترک می‌کند. حتی اعمال مباح را برای رضایت الهی انجام می‌دهد. چون ظاهر اعمال شاید یکسان باشد آنچه باطن اعمال را می‌سازد نیت است. لذا در روایت آمده است(انما الاعمال بالنیات)(بحارالانوار ج۷۶ ص۲۱۲) لذا انسان متقی تمام کارها را برای حضرت حق انجام می‌دهد  نکته: نباید با این سخن که تقواداری کار سختی است و از عهده ما بر نمی‌آید آن را رها کرد بلکه به هر مقدار که می‌توان باید آن را به دست آورد و بدون شک خداوند متعال نیز انسان را یاری خواهد کرد و در گرفتاری‌ها و مشکلات همراه خوبی برای انسان است. ? @aligelayeri