جایگاه خمس

نگارنده:سرکار خانم دهرویه

«خمس» یکی از فرایض اسلامی است و از فروع دین می­باشد. حکم وجوب تخمیس، یک پنجم، در هرگونه از استفاده مردم، چه کم باشد چه زیاد ثابت است. خمس از اصولی است که از ریشه ایمان ناشی می­شود و صداقت آن به وسیله مبارزه  با مال­اندوزی و تطهیر نفس خود، از مظاهر فریبنده دنیا و تزکیه آن از آزمندی و حرص تجلّی می­یابد. خداوند متعال، خمس را به پیامبر اسلام(صلی­الله­علیه­و­آله­و­سلم) و ذریّه گرامی او، جهت اکرام و احترام آنان، اختصاص داده است.

با توجه به آیات و روایات خمس یکی از واجبات دین می­باشد خمس یعنی یک ­پنجم مال که هر مسلمان طبق شرایط مقرره از مال خویش به مصرف می­رساند یکی از آیاتی که در قرآن دلالت بر مشروعیت خمس و وجوب آن دارد آیه­ی چهل­و­یک سوره انفال است. خداوند در آغاز آیه­ی مبارکه می­فرماید (هرگونه منافعی که نصیب شما می­شود) خمس آن بر شما واجب است چرا که یک پنجم آن مال خدا و پیامبر(صلی­الله­علیه­و­آله­و­سلم) و امامان معصوم(علیه­السلام) و فقرای سادات می­باشد. از آن­جا که انفاق مال در راه خدا اگرچه یک پنجم باشد، برای هر انسانی نوعاً مشکل است، برای آسان شدن آن به­راستی یک چیز کارگشا و لازم است و آن ایمان به خداست، که اگر ایمان واقعی باشد انسان را با عشق به معنویت سوق می­دهد. هدف رسیدن به سعادت و خوشبختی است، و آن جز با ایمان به خدا میسر نمی­گردد، به همین خاطر در ادامه آیه شریفه آمده: اگر ایمان به خدا داشته باشید آن­گاه خمس دادن برای شما خیلی راحت و آسان می­شود.

قرآن­کریم چه خوش ما را متوجه به این نکته می­کند که: انفاق و بخشش هر چیز گران­قدری در راه خدا، در صورتی گورا و آسان می­شود که پشتوانه­ی معنوی و ایمانی داشته باشد و قرآن روی سخن را متوجه مؤمنان ساخته است که ادعای ایمان، نشانه داشتن ایمان نیست. مؤمن واقعی کسی است که تسلیم همه دستورات دینی باشد و با عمل مخلصانه، آن را به اثبات برساند، خصوصاً در امور مادی همانند دادن خمس و [زکات] به گونه­ای که کاربرد عملی آن را از خود بروز دهد.

قرآن­کریم کاربرد این فریضه را موجب آرامش روح و روان دانسته و ایمان به آن را حلقه اتصال به خدا نشان داده و با تشریح آن بودجه رهبری اسلام و هزینه­های حوزه دینی را تأمین و نهادینه کرده است. همچنین ائمه­اطهار(علیهم­السلام) که مفسرین حقیقی قرآن هستند بر فوائد و آثار خمس تأکید بسیاری کرده­اند.

خمس برای تأمین بودجه هر کار خیری است که امام بخواهد انجام دهد و برای هر موردی که صلاح بداند مصرف کند. از این رو به جاست که نقش آن در تحقق آثار اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و . . . روشن و ابعاد گوناگون آن ارزیابی شود. یکی از دلایل انتخاب این موضوع اثر غذا و درآمد حلال در رشد و روح انسان است که یکی از راه­های پاک شدن و مطهر شدن درآمد، دادن واجب شرعی یعنی خمس می­باشد.

خمس با اینکه از فروع دین است متأسفانه در جامعه مورد ظلم واقع شده و کم­کم به دست فراموشی سپرده شده است.