جلوه‏اىی از اخلاق امام محمّد باقر (ع)

انفاق جوانمردانه
حسن بن كثير مى گويد: از تهيدستى و جفاكارى برادران ايمانى نزد حضرت امام باقر عليه السلام شكايت كردم، حضرت فرمود: برادر بدى است برادرى كه هنگام بى نيازيت به تو توجه داشته باشد و زمان تنگدستى ات با تو قطع رابطه كند! سپس به غلامش فرمان داد تا كيسه اى كه هفتصد درهم در آن بود به من داد و فرمود: اين را هزينه كن و هنگامى كه به پايان رسيد مرا خبر ده «2».

خسته نشدن از نيكوكارى
ياران حضرت امام باقر عليه السلام مى گويند: آن حضرت ميان پانصد تا ششصد هزار درهم به ما اجازه مى دادند كه كمك كنيم و هرگز از صله به برادران و قاصدان پيشگاهش و آرزومندان و اميدوارانش، ملول و خسته نمى شدند «3».

بردبارى شگفت در برابر نصرانى
مردى نصرانى مسلك به حضرت امام باقر عليه السلام از روى توهين گفت: تو بقرى! حضرت فرمود: نه من باقرم، گفت: تو پسر آن زن آشپزى، فرمود:
آشپزى هنر و حرفه اوست، گفت: تو فرزند زنى سياه چهره و زنگى و بد زبانى! فرمود: اگر راست مى گويى خدا او را بيامرزد و اگر دروغ مى گويى خدا تو را بيامرزد. نصرانى به سبب اين برخورد بردبارانه مسلمان شد «4».

مهمان دوستى عاشقانه
سلمى كنيز حضرت امام باقر عليه السلام مى گويد: همواره برادران دينى اش بر او وارد مى شدند و از نزد او نمى رفتند مگر آنكه آنان را به پاكيزه ترين غذا پذيرايى مى كرد و لباسى نيكو بر آنان مى پوشانيد و درهم هايى به آنان مى بخشيد! من به حضرت مى گفتم: به سبب اين دست و دل بازى تهيدست مى شوى، حضرت پاسخ مى گفت: اى سلمى! نيكى و حسنه دنيا جز صله به برادران دينى و كارهاى پسنديده نيست.
حضرت نسبت به انفاق به برادران دينى پانصد و ششصد هزار درهم اجازه مى داد. او هرگز از هم نشينى با برادران خسته نمى شد و مى فرمود:
دوستى برادر دينى نسبت به خودت را به آنچه در قلب تو نسبت به اوست بشناس. هرگز از درون خانه اش شنيده نشد كه: اى سائل! در وجودت بركت باد و نه اى سائل! اين را برگير! او مى فرمود: آنان را با بهترين نام هاشان بخوانيد «5».
حقوق همسر
حسن بن زيّات بصرى مى گويد: من با دوستم بر حضرت امام باقر عليه السلام وارد شديم در حالى كه آن حضرت در اطاقى مفروش نشسته بودند و بالاپوشى گلى بر تن داشتند و محاسن خود را اصلاح كرده، سرمه به چشم كشيده بودند.
پرسش هايى از او پرسيديم، هنگامى كه برخاستيم به من فرمود: اى حسن! فردا تو و دوستت نزد من بياييد گفتم: آرى، فدايت شوم!
چون فردا رسيد با دوستم خدمت حضرت رسيدم، در اتاقى بود كه جز حصير فرشى نداشت و پيراهن خشن بر تن او بود، رو به دوستم كرده، فرمود: برادر بصرى! ديروز بر من وارد شدى و من در اتاق همسرم بودم، ديروز نوبت او بود، اتاق، اتاق او بود و كالاى اتاق هم كالاى او، خود را برايم آراسته بود و بر عهده من بود كه من هم خود را براى او بيارايم به آن گونه كه او براى من خود را آراسته بود. به دلت چيزى نسبت به من نگذرد.
دوستم گفت: فدايت گردم، به خدا سوگند بر دلم چيزى گذشت اما اكنون خدا آن را از ميان برد و دانستم حق در همان است كه گفتى «6».

دعاى دسته جمعى
حضرت امام صادق عليه السلام مى فرمايد: هرگاه پدرم را حادثه اى محزون مى كرد، زنان و كودكان را جمع مى كرد سپس دست به دعا برمى داشت و آنان آمين مى گفتند «7».

تسليم در برابر خدا
گروهى به محضر حضرت امام باقر عليه السلام مشرّف گشته، مصادف با بيمارى طفلى از آن حضرت شدند، از حضرت اندوه و بى قرارى ديدند، گفتند: به خدا سوگند اگر حادثه اى به او برسد مى ترسيم چيزى را كه از او نمى پسنديم ببينيم.
زياد درنگ نكرده بودند كه صداى ناله بر او شنيدند، حضرت گشاده رو غير از آن حالى كه داشت، بر دوستان وارد شد؛ به حضرت گفتند: خدا ما را فداى تو كند، از آنچه از تو ديديم مى ترسيديم كه اگر حادثه اى پيش آيد تو را به حالى شديدتر ببينيم كه ما را اندوهگين كند! حضرت فرمود: ما دوست داريم نسبت به كسى كه دوستش داريم سلامت و عافيت يابيم، هنگامى كه فرمان خدا برسد نسبت به آنچه او دوست دارد تسليم هستيم «8».

آزادى در برابر يك ضربت تازيانه
حضرت امام صادق عليه السلام مى فرمايد: پدرم هنگام مرگش غلامان بدش را آزاد كرد و غلامان خوبش را نگاه داشت، به او گفتم: اى پدر! آنان را آزاد و اينان را نگاه داشتى؟ فرمود: آنان را كه آزاد كردم در مدتى كه نزد من بودند از جانب من ضربتى به آنان رسيد بنابراين آزادى آنان در برابر آن ضربت «9».

مناجات شبانه
اسحاق بن عمار مى گويد: حضرت امام صادق عليه السلام به من فرمود:
رختخواب پدرم را پهن مى كردم و به انتظارش مى ماندم تا بيايد، وقتى به رختخواب مى رفت و خوابش مى برد، من به سوى رختخوابم مى رفتم شبى دير به نزد من آمد. در جستجويش به مسجد آمدم و آن هنگامى بود كه مردم به خواب رفته بودند ناگهان او را در مسجد تنها به حال سجده ديدم، ناله اش را شنيدم كه مى گفت:
سُبحَانَكَ اللَّهُمَّ رَبِّى حَقّاً حَقّاً، سَجَدتُ لَكَ يَا رَبِّ تَعَبُّداً وَرِقّاً، اللَّهُمَّ إنَّ عَمَلِى ضَعيِفٌ فَضَاعِفُه لِى، اللَّهُمَّ قِنِى عَذَابَكَ يَومَ تَبعَثُ عِبَادَكَ، وَتُب عَلَيَّ إنَّكَ أنتَ التَّوَابُ الرَّحِيمُ «10»
. خدايا! از هر عيب و نقصى منزهى، به حقيقت كه پروردگار منى.
پروردگارا! برايت از روى بندگى سجده كردم، خدايا! عملم ضعيف است، آن را برايم دو چندان كن، خدايا! مرا از عذابت، روزى كه بندگانت را برمى انگيزى حفظ كن و توبه مرا بپذير، زيرا تو بسيار توبه پذير و مهربانى.

——————————————————————-
(2)- الارشاد، مفيد: 2/ 166؛ روضة الواعظين: 1/ 204؛ بحار الأنوار: 46/ 287، باب 6، حديث 6.
(3)- الارشاد، مفيد: 2/ 167؛ كشف الغمة: 2/ 127؛ بحار الأنوار: 46/ 288، باب 6، حديث 9.
(4)- المناقب: 4/ 207؛ بحار الأنوار: 46/ 289، باب 6، حديث 12.
(5)- كشف الغمة: 2/ 118؛ بحار الأنوار: 46/ 290، باب 6، حديث 15.
(6)- الكافى: 6/ 448، باب لبس المعصفر، حديث 13؛ مكارم الأخلاق: 80؛ وسائل الشيعة: 5/ 32، باب 17، حديث 5817؛ بحار الأنوار: 46/ 293، باب 6، حديث 20.
(7)- الكافى: 2/ 487، باب الإجتماع فى الدعاء، حديث 3؛ عدة الداعى: 158، الإجتماع فى الدعاء.
(8)- الكافى: 3/ 226، باب الصبر والجزع والإسترجاع، حديث 14؛ وسائل الشيعة: 3/ 276، باب 85، حديث 3641؛ بحار الأنوار: 46/ 301، باب 6، حديث 44.
(9)- من لا يحضره الفقيه: 4/ 231، باب النوادر الوصايا، حديث 5548؛ وسائل الشيعة: 19/ 419، باب 84، حديث 24874؛ بحار الأنوار: 46/ 300، باب 6، حديث 42.
(10)- الكافى: 3/ 323، باب السجود والتسبيح والدعاء فيه، حديث 9؛ حلية الأولياء: 3/ 187؛ بحار الأنوار: 46/ 301، باب 6، حديث 45.

برگرفته از کتاب اهل بيت(ع) عرشيان فرش نشين نوشته استاد حسین انصاریان